حیات صحابه – جلد ششم

هجده حکمت عمر س

خطیب، ابن عساکر و ابن نجار از سعیدبن مسیب روایت نموده‏اند که گفت: عمر بن الخطاب سبرای مردم هجده سخن وضع نمود، که همه‏اش حکمت است، وی گفت: بهترین سزا برای کسی که به خاطر اطاعت تو از خدا نافرمانی نموده این است، که تو با نافرمانی وی از خدا اطاعت کنی، کار برادرت را به خوب‏ترین وجهش توجیه کن، مگر در صورتی که از وی نزدت عملی بیاید که از توجیهش عاجز بمانی، و به خاطر حرفی که از مسلمانی بر آمد، وقتی برایش توجیه‏ای در خیر میابی، گمان بد مکن، کسی که نفسش را به تهمت‏ها عرضه می‏نماید، باید کسی را که به وی گمان بد می‏نماید ملامت نکند، کسی که راز و سرش را بپوشاند، اختیار در دست خودش می‏باشد، باید برادران صادق برگزینی چون تو در میان آنان زندگی به سر می‏بری، آنان در آرامی زینت و در مصیبت پشتوانه و کمک‌اند، به راستی و صدق ملتزم باش، اگر چه تو را به قتل رساند، در آنچه اهمیت و ارتباط برایت ندارد مداخله مکن، از آنچه واقع نشده و نیست مپرس، چون در آنچه هست، مصروفیتی از آنچه نیست، وجود دارد، کار و ضرورت را نزد کسی برای حل مبر، که برآورده شدنش را به تو نمی‏خواهد، سوگند دروغ را عادی و سبک مشمار، که خداوند هلاکت می‏سازد، با فاجران مصاحبت نداشته باش تا از فجور ایشان نیاموزی، از دشمنت کناره‏گیری نما، از رفیقت برحذر باش، مگر از امین، و امین آن است که از خدا بترسد، نزد قبرها خشوع پیشه کن، در وقت طاعت ذلت اختیار نما و در وقت گناه دست باز دار و در کارت با کسانی مشوره نما، که از خداوند می‏ترسند، چون خداوند تعالی می‏گوید:

﴿إِنَّمَا يَخۡشَى ٱللَّهَ مِنۡ عِبَادِهِ ٱلۡعُلَمَٰٓؤُاْۗ﴾[فاطر: ۲۸].

ترجمه: «از خداوند از میان بندگانش علما می‏ترسند».

این چنین در الکنز (۲۳۵/۸) آمده است.

و نزد ابونعیم در الحلیه (۵۵/۱) از محمدبن شهاب روایت است که گفت: عمربن الخطاب سگفت: به آنچه به تو ارتباط ندارد مداخله مکن، از دشمنت کناره‏گیری نما، رازت را از دوستت حفظ کن، مگر از دوست امین، چون با مردم امین هیچ چیزی [و کسی] برابری کرده نمی‏تواند، با فاجر مصاحبت مکن، چون از فجورش برایت میاموزاند، و رازت را برایش افشا مکن و در کارت با کسانی مشوره نما که از خداوند ﻷمی‏ترسند.