حیات صحابه – جلد ششم

بیانیه وی سبعد از واقعه نهروان

ابن نجار از زیاد اعرابی روایت نموده، که گفت: امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب سبعد از فتنه [خوارج] و فراغتش از نهروان به منبر بالا شد، و خداوند را ستوده، آن‏گاه گریه گلویش را فشرد، و گریست حتی که ریشش با اشک‏هایش‏تر شد و اشک‏هایش جاری گردید. آن‏گاه ریشش را تکانید، و قطرات آن بر عده‏ای از مردم افتاد. ما می‏گفتیم: کسی را که از اشک‏های وی رسیده باشد، خداوند وی را بر آتش حرام گردانیده است. بعد از آن گفت: ای مردم، مثل کسی نباشید، که آخرت را بدون عمل آرزو می‏کند، و توبه را به درازی آرزو به تأخیر می‏افکند. درباره دنیا قول زاهدان را می‏گوید، و خود عمل دوستداران را انجام می‏دهد. اگر از دنیا برایش داده شود سیر نمی‏شود، و اگر از آن بازداشته شود قناعت نمی‏کند. از شکرگزاری آنچه داده شده عاجز می‏آید، ولی باز هم در باقی عمر خویش در تلاش زیادت است. خود به انجام عملی دستور می‏دهد، و به آن عمل نمی‏کند، و نهی می‏نماید و خود از آن باز نمی‏ایستد. صالحان را دوست می‏دارد، و به اعمال‌شان عمل نمی‏کند، و ستمگران را بد می‏برد، در حالی که خودش از آنان است. نفسش بر وی در آنچه گمان می‏کند غالب می‏شود، و او بر نفس خود در آنچه به آن یقین دارد، غالب نمی‏گردد. اگر غنی و توانگر شود، در فتنه می‏افتد، و اگر مریض شود، جگرخون و اندوهگین می‏گردد، و اگر فقیر شود، ناامید و سست می‏گردد. با این حال وی در میان گناه و نعمت می‏چرد. عافیت برایش داده می‏شود، ولی شکرگزاری نمی‏کند، مورد آزمایش قرار می‏گیرد و صبر نمیکند. انگار که بر حذر شده از مرگ غیر وی است، و انگار کسی که بشارت و بیم داده شده غیر وی است. ای نشانه‏های مرگ، ای گروگان‏های مرگ، (ای ظرف‏های امراض، ای تاراج روزها، ای اضافگی زمان)، ای میوه‏ی زمان، ای گل حوادث ناگوار، ای گنگ در وقت سئوال و جواب، ای کسی که فتنه‏ها فرایش گرفته است، و در میان او و معرفت عبرت‏ها حایل واقع شده‏است. به حق می‏گویم: هر کسی که نجات یافته به معرفت و شناخت نفس خود نجات یافته است، و هر کسی که هلاک گردیده، از دست خود هلاک شده است، خداوند تعالی گفته است:

﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ قُوٓاْ أَنفُسَكُمۡ وَأَهۡلِيكُمۡ نَارٗا﴾[التحریم: ۶].

ترجمه: «ای کسانی که ایمان آورده اید، نفس‏های خود و خانواده‏هایتان را از آتش نگه دارید».

خداوند ما و شما را از کسانی بگرداند، که وعظ و پند را شنیدند و قبول نمودند، و به‌سوی عمل فراخوانده شدند و عمل نمودند. این چنین در الکنز (۲۲۰/۸) و در المنتخب (۳۲۵/۶) آمده است.