تعریفاتی ابتدایی

علم مصطلح الحدیث: علمی است، که توسط اصول و قواعد آن، احوال سند و متن، که آیا قابل قبول‏اند و یا رد، دانسته می‏شود.

موضوع علم مصطلح الحدیث: موضوع این علم، سند و متن از نگاه قبولیت و رد آنهاست.

فایده علم مصطلاح الحدیث: فایده این علم، تمیز احادیث صحیح از احادیث غیر صحیح می‏باشد.

حدیث: حدیث در لغت: جدید، تازه و نو را می‏گویند، که جمع آن احادیث است، ولی در اصطلاح شرعی حدیث عبارت است از: قول، فعل، تقریر [۴۵۳]و صفتی که به رسول خدا صمنسوب باشد.

خبر: در لغت آگاهی را گویند، که جمع آن اخبار است.

در اصطلاح، درباره آن سه قول وجود دارد:

۱- خبر مرادف حدیث است، یعنی در اصطلاح، هر دوی‌شان یک معنی دارند.

۲- خبر مغایر حدیث است، حدیث آن را گویند که از رسول خدا صآمده باشد، و خبر آن را گویند که از غیر وی آمده باشد.

۳- خبر از حدیث عام‏تر است، به این صورت حدیث آن را گویند که از رسول خدا صروایت باشد، و خبر آن را گویند که از رسول خدا صیا از غیر وی روایت شده باشد.

اثر: در لغت: نشان، علامت، جای پا، و چیز باقیمانده را گویند، و در اصطلاح درباره آن دو قول وجود دارد:

۱- اثر، مرادف حدیث است، و در اصطلاح هر دوی‌شان یک معنی دارند.

۲- اثر مغایر حدیث است، و عبارت از اقوال و اعمال منسوب به اصحاب و تابعین می‏باشد.

اسناد: اسناد دارای دو معناست:

۱- نسبت دادن و یا منسوب کردن حدیث به گوینده آن از طریق سند.

۲- سلسله رجالی که به متن حدیث می‏رسند، و آن را یکی از دیگری روایت می‏نمایند، و به معنای دوم، اسناد مرادف سند می‏باشد.

متن: متن در لغت: پشت، درون چیز و زمین بلند را گویند، که متون جمع آن است.

و در اصطلاح: کلامی را می‏گویند، که از مرجع اصلی و آخری خود توسط راویان، که از آن به عنوان سند تعبیر می‏شود، برای ما رسیده باشد، و به عبارت دیگر، متن یعنی سخن روایت شده از رسول خدا صو یا از غیر وی.

مُسند: (به فتح نون) در لغت: اسناد داده شده، نسبت داده شده، و حدیثی را گویند که بدون انقطاع اسناد به گوینده آن برسد، ولی در اصطلاح، دارای سه معناست:

۱- هر کتابی که در آن روایت‏های هر صحابی به شکل علیحده جمع آوری شده باشد.

۲- حدیث مرفوع و متصل السند.

۳- هدف از آن، سند می‏باشد، که در این صورت مصدر میمی است.

مسند: (به کسر نون): کسی را گویند که حدیث را با سند روایت می‏کند، خواه به معنای آن علم داشته باشد یا نداشته باشد.

محدث: کسی است که به علم حدیث از نگاه روایت و درایت اشتغال داشته باشد، و روایت‏های زیادی را با احوال راویان آن بداند.

حافظ: درباره حافظ دو قول وجود دارد:

۱- نزد اکثر محدثین مرادف محدث است.

۲- گفته شده که از محدث درجه بلندتر دارد، به صورتی که علم وی به هر طبقه، از جهلش زیادتر باشد.

حاکم: کسی است که علم او به همه احادیث احاطه داشته باشد، حتی که بنا به رأی بعضی علماء، جز چیز اندکی از احادیث، از وی فوت نباشد.

[۴۵۳] تقریر آن را می‏گویند، که عملی در حضور پیامبر سانجام شده باشد، و او بدون رد کردن آن سکوت اختیار نموده باشد. م.