سیمای صادق فاروق اعظم عمر بن خطاب رضی الله عنه

حقوق شخصی امیرالمؤمنین س

۱- هر سال پنج هزار درهم (مانند یکایک اصحاب بدر) به عنوان [۲۴۳۹]جیره نقدی و مقدار کافی گندم و روغن و سرکه (جیره غیرنقدی) مانند همه خانواده‌ها.

۲- هر سال دو دست [۲۴۴۰]لباس یکی تابستانی و دیگری زمستانی.

۳- هزینه سفر [۲۴۴۱]حج و عمره در هر سال.

فقره اول از دریافتی فاروقس(جیره نقدی و غیرنقدی) از این بابت به او می‌رسد که یکی از اصحاب بدر و یک خانواده مسلمان است و اما فقره دوم و سوم از این راه به او می‌رسد که امیرالمؤمنین است و هم چنان که در این لباس کارهای مسلمانان را انجام می‌دهد در سفر حج و عمره نیز در کنگره عظیم اسلامی و در سمینار استانداران و فرماندران و فرماندهان نظامی شرکت می‌کند و به کارهای عمومی و به شکایات مردم رسیدگی می‌نماید، بنابراین حقوق فاروقسبه عنوان این که امیرالمؤمنین است جز دو دست لباس و هزینه سفر حج و عمره چیز دیگر نیست و جز این چیز دیگری اضافه بر سهم اصحاب بدر از بیت‌المال برنمی‌دارد، و در هزینه سفر حج و عمره هم خیلی صرفه‌جویی می‌کند: عبدالله بن عامر [۲۴۴۲]می‌گوید: «همراه فاروقساز مدینه به قصد حج به مکه رفتیم و برگشتیم و در طول این مسافرت خیمه‌ای و سایبانی برای او افراشته نشد [۲۴۴۳]و به منزلی هم نرفت که زیر سایه آن بیارامد بلکه به هر جا می‌رسید چرمی یا لباسی را بر درختی آویزان می‌کرد و در سایه آن استراحت می‌نمود [۲۴۴۴]» و یسار بن نمیر (ناظر خرج فاروقسدر سفر حج) می‌گوید: امیرالمؤمنینسپرسید هزینه مسافرت ما چقدر [۲۴۴۵]شد؟ گفتم: یک صد و هشتاد درهم، امیرالمؤمنینسگفت: «به راستی ما در خرج کردن پول بیت‌المال اسراف کرده‌ایم [۲۴۴۶]» و هر گاه درماه‌های آخر سال پول فاروق تمام می‌شد و ضرورتی هم پیش می‌آمد مبلغی به وعده معینی از بیت‌المال قرض می‌کرد [۲۴۴۷]و در همان وعده وقتی متصدی بیت‌المال در پس گرفتن آن مبلغ اصرار می‌ورزید فاروقسخواهش می‌کرد که تا مدت دیگر او را مهلت بدهد و متصدی بیت‌المال در آغاز سال تازه (محرم) این مبلغ را از دریافتی فاروقس(جیره نقدی سالیانه کسر می‌نمود [۲۴۴۸]و گاهی از دیگران قرض می‌کرد و به هنگام دریافت جیره نقدی آن را پرداخت می‌نمود و در آخرین روزهای زندگی مبالغی به اشخاص بدهکار و وصیت کرد که صورت موجود بدهی‌های او را از دارایی او پرداخت نمایند [۲۴۴۹]و اگر دارایی او کافی نبود قبیله بنی عدی و بعد قبایل بنی هاشم از مال خود پرداخت نمایند و پسرش را (عبدالله) متعهد کرد که تمام قرض‌های او را پرداخت نماید [۲۴۵۰]و از بیت‌المال قرض نکند). [۲۴۵۱]

با توجه به وضع مسکن و خوراک و پوشاک و وسائل نقلیه و جمع حقوق و مزایای سالیانه امیرالمؤمنینس(که با اسناد و مدارک غیرقابل تردید بیان گردید) معلوم می‌شود، که زندگی امیرالمؤمنینسبا زندگی طبقه متوسط هم سطح بود و قبل از هر کس دیگر عدالت اجتماعی را در مورد خودش به عمل آورده است و با این که به اقتضای شرایط زمانی و مکانی و ویژگی‌های شغلی، تدریجاً حقوق استانداران و فرمانداران و قضات دادگستری و بقیه کارمندان را بالا برده بود (مثلاً حقوق سالیانه عمار بن یاسر استاندار کوفه تا هفت هزار و دویست درهم [۲۴۵۲]و حقوق سالیانه قاضی شهر را تا شش هزار درهم [۲۴۵۳]و حقوق معاون استاندار شام را تا نه هزار درهم بالا برده بود. [۲۴۵۴]اما حقوق و دریافتی خود را ثابت نگه می‌داشت) و از اولین روز تا آخرین روز خلافت زندگی امیرالمؤمنینسبا زندگی طبقه پائین باقی ماند و امیرالمؤمنینسدر مورد خود نه تنها قانون عدالت اجتماعی را به طور کامل پیاده کرد و هم‌طراز با سطح زندگی طبقه متوسط زندگی را به سر می‌برد.

[۲۴۳۹]ـ ابن سعد، ج۱، ص۱۹۷ و ابن عساکر خطی به نقل اخبار عمر، ص۳۵۱. [۲۴۴۰]ـ همان [۲۴۴۱]ـ ابن سعد، ج، ص۱۹۷۰، به نقل اخبار عمر، ص۳۵۱. [۲۴۴۲]ـ ابن سعد، ج، ص۲۰۰ و ابن الجوزی، ص۱۱۲، به نقل اخبار عمر، ص۳۵۱. [۲۴۴۳]ـ همان [۲۴۴۴]ـ همان [۲۴۴۵]ـ ابن سعد، ج۱، ص۲۲۲ و سراج الملوک، ص۱۰۷، هجده دینار نوشته است، و اسد الغابه، ج۴، ص۷۲. [۲۴۴۶]ـ همان [۲۴۴۷]ـ ابن الجوزی، ص۸۹، به نقل اخبار عمر، ص۳۵۲. [۲۴۴۸]ـ همان [۲۴۴۹]ـ اخبار عمر، ص۴۴۸، به نقل از ابن سعد، ج۱، ص۲۶۰ و الریاض النضره، ج۲، ص۶۹. [۲۴۵۰]ـ همان [۲۴۵۱]ـ همان [۲۴۵۲]ـ اشتراکیه عمر، شبلی، ص۲۳۶ و ۲۳۵ و اخبار عمر، ص۱۴۵ و ۱۴۶ با تفاوت مختصر. [۲۴۵۳]ـ همان [۲۴۵۴]ـ همان