سیمای صادق فاروق اعظم عمر بن خطاب رضی الله عنه

جنگ خونین جلولا

به سعد فرمانده کل سپاه اسلام در جبهه شرق، گزارش رسیده که تمام سپاهیان فراری مداین در جولا [۱۰۶۸]در سی و هشت کیلومتری مداین و زیر فرمان مهران رازی، علیه سپاه اسلام جبهه تازه‌ای را تشکیل داده‌اند، سعد پس از کسب تکلیلف از امیرالمؤمنینس، هاشم بن عتبه و قعقاع را در رأس دوازده هزار نفر به سوی جلولا اعزام می‌دارد و وقتی سپاه به جلولا می‌رسد می‌بیند که خندق عمیق و طولانی را حفر کرده و در تمام طول آن سیم‌های خاردار کشیده [۱۰۶۹]و در پشت این خندق کمین گرفته‌اند و یزدگرد در پشت جبهه در حُلْوان (قصر شیرین) ستاد فرماندهی را تشکیل داده و نیروهای امدادی و تازه نفس را همراه خواربار و تجهیزات جنگی به این جبهه می‌کشاند، سپاه اسلام به علت عمق خندق امکان حمله به شهر را ندارد و هشتاد [۱۰۷۰]آن را محاصره می‌کند ناگاه روزی عده‌ای از سپاهیان ایران در نزدیکی خندق اختلاف شدیدی با هم پیدا می‌کنند و به قتل و کشتار یکدیگر می‌پردازند و این قدر لاشه اسبان و سواران را به خندق می‌اندازند که سپاه تحت فرمان قعقاع به آسانی می‌تواند [۱۰۷۱]بر روی لاشه‌ها عبور و به سپاه مهران حمله کند و نیروهای تحت فرمان هاشم نیز خود را به صحنه می‌رسانند و ساعت‌ها در بین جنگاوران ایران و دلیرمردان مسلمان جنگ خونین به شدت ادامه می‌یابد و مسلمانان ناچار نماز ظهر را به اشاره انجام می‌دهند [۱۰۷۲]و در ساعت‌های آخر روز با غرش قعقاع و هاشم و برق شمشیر جنگاوران اسلام، چنان باران مرگی بر سپاه ایران می‌بارد که یکصد هزار [۱۰۷۳]لاشه بی‌جان و نیم‌جان بر زمین می‌افتد و بقیه سپاه سراسیمه و وحشت‌زده به هر سو فرار کرده [۱۰۷۴]و در دام سیم‌های خاردار می‌افتند، و نام جلولا را در تاریخ شکست‌های حیرت‌انگیز و معلول اختلافات داخلی جاویدان نمودند.

[۱۰۶۸]ـ جلولاء: بخشی است از بخش‌های سواد عراق در راه خراسان و فاصله آن با خانقین هفت فرسخ است، معجم البلدان یاقوت حموی. [۱۰۶۹]ـ البدایه و النهایه، ج۷، ص۶۹ و الکامل، ج۲، ص۵۲۰. [۱۰۷۰]ـ همان [۱۰۷۱]ـ الفتوحات الاسلامیه، ص۱۲۷ و الکامل، ج۲، ص۵۲۰، اما در البدایه و النهایه بحث از این اختلاف نشده و به جای آن گفته شده که جنگ در بین طرفین به حدی شدید گردید که تبرها و نیزه‌ها به پایان رسیدند و طرفین فقط با شمشیر و تبرزین می‌جنگیدند و قعقاع فتح را به دست آورد. [۱۰۷۲]ـ البدایه و النهایه، ج۷، ص۲۹. [۱۰۷۳]ـ الکامل، ج۲، ص۵۲۱ و البدایه و النهایه، ج۷، ص۷۰. [۱۰۷۴]ـ الاخبار الطوال، دینوری، ص۱۲۸.