۴ـ در مورد ارزش کار کردن و زندگی آبرومندانه
اُحَذِّرُكُمْ عاقِبَة الفِراغِ فَاِنَّهَ اَجْمَعُ اَبْوابِ الْمَكْروهِ مِنَ الْمُسْكِرِ. [۳۴۸۷]
۳۳ـ شما را از عواقب وخیم بیکاری برحذر می‌دارم، زیرا بیکاری خیلی بیشتر از حالت مستی درهای فساد را بر روی شما می‌گشاید.
**
اِنْ كانَ الشُغْلُ مُجْتَهِداً فَالْفِراغُ مُفْسَدَةٌ. [۳۴۸۸]
۳۴ـ اگرچه تلاش و کار کردن طاقت‌فرسا و مشقت‌آور است ولی بیکاری مرکز فوران فساد اخلاقی است.
**
حِرْفَةٌ یعاشُ بِها خَیرٌ مِنْ مَسْئَلَةِ النّاس. [۳۴۸۹]
۳۵ـ هر کاری، هر چند ناقابل و ناچیز، باز خیلی بهتر از تکدی و توقع از مردم است.
**
اَلاِجْتِهادُ خَیرُ بِضاعَةٍ. [۳۴۹۰]
۳۶ـ تلاش و کوشش و کار بهترین سرمایه زندگی است.
**
اِبْتَغُوا الرِّزْقَ مِنْ خَبایا الْاَرْضِ. [۳۴۹۱]
۳۷ـ روزی خود را از جوف و بطن زمین به دست بیاورید (کارهای تولیدی کشاورزی و استخراج معادن).
**
اَلْمُتَوَكِّلَ عَلی اللهِ یلْقی حَبَّةً في الاَرْضِ وَ یتَوَكَّلُ عَلی اللهِ. [۳۴۹۲]
۳۸ـ اهل توکل واقعی دانه‌ای را بر زمین می‌پاشد، و برای رشد و بهره‌گیری از آن بر خدا توکل می‌کند.
**
لا یقْعُدْ اَحَدُكُمْ عُنْ طَلَبِ الرِّزْقِ وَ هُوَ یقُولُ: اَللّهُمَّ ارْزُقْنی، وَ قَدْ عَلِمَ اَنَّ السَّماءَ لا تُمْطِرُ ذَهَباً وَ اللهُ تَعالی یقُولُ: فَاِذا قَضَیتُم الصَّلوةَ فَانْتَشِرُوا في الاَرضِ وَ ابْتَعُوا مِنْ فَضْلِ اللهِ. [۳۴۹۳]
۳۹ـ مبادا یکی از شماها به جای جستجو روزی در جای خود بنشینید و بگوید: خدایا روزی به من عطا فرما، و حال این که یقین دارد که از آسمان طلا و نقره را فرو نمی‌بارد و خداوند متعال فرموده است: «پس هرگاه از نماز فارغ شدید در زمین پراکنده شوید و برای پیدا کردن روزی خود از فضل خدا، تلاش و جستجو نمائید».
**
قالَ لِجَمْعٍ قَعَدُوا في المَسْجِدِ وَ قالُوا نَحْنُ مُتَوَكِّلُونَ عَلی اللهِ، قَومُوا عَنْ مَسْجِدِ رَسُولِ اللهِ فَاِنَّكُمْ لَسْتُمْ. مُتَوَكِّلینَ بَلْ مُتَواكِلینَ. [۳۴۹۴]
۴۰ـ عمرسبه جماعتی که در مسجد نشسته بودند و گفتند ما اهل توکل هستیم چنین گفت: «از مسجد پیامبر خدا جبیرون بروید شما متوکل نیستید بلکه متواکل و تنبل و بیکاره می‌باشید».
**
لا تُؤَخِّرْ عَمَلَ یوْمِكَ اِلی غَدِكَ. [۳۴۹۵]
۴۱ـ کار امروزت به فردایت مینداز، تنبل مباش، وقت‌شناس و اهل نظم و انضباط باش.
**
اِذا تَوَجَّهَ اَحَدُكُمْ في الوَجْهِ مَرّاتٍ فَلَمْ یرَ خَیراً فَلْیدَعْهُ. [۳۴۹۶]
۴۲ـ هرگاه یکی از شما چند مرتبه کاری را آزمایش کرد و خیری در آن ندید، آن را ترک کند و به کار دیگری مشغول شود.
**
اِنَّ العَمَلَ كثیرٌ فَانْظُرْ كَیفَ تَخْرُجُ مَنْهُ. [۳۴۹۷]
۴۳ـ کارهای زیادی برای تو هستند اما تو به این نکته توجه کن که از عهده کدام برمی‌آیی.
**
اَقْلِلْ مِنَ الدَّینِ تَعِشْ حُرّاً. [۳۴۹۸]
۴۴ـ کمتر قرض کن تا آزاد زندگی به سر بری و برده و اسیر کسی نباشی.
**
ما قَلَ وَ كَفی خَیرٌ مِمّا كَثُرَ وَ اَلْهی. [۳۴۹۹]
۴۵ـ درآمد کم ولی کافی برای زندگی، بهتر است از ثروت زیاد که انسان را غافل و ناآگاه کند.
**
اَلطَّمَعُ الْكاذِبُ فَقْرٌٌ حاضِرُ. [۳۵۰۰]
۴۶ـ طمع بی‌پایه و اساس فقری است در حال حاضر (سرمایه‌دار طمع‌کار احساس فقر می‌کند).
**
قَلَّما اَدْبَرَ شَیئی فَاَقْبَلَ. [۳۵۰۱]
۴۷ـ کمتر اتفاق می‌افتد چیزی از دست رفته (دوباره) به دست کسی بیفتد (از اسراف و حیف و میل پرهیز کنید).
**
لَوْ كُنْتُ تاجِراً لَما اخْتَرْتُ عَلی الْعِطْرِ فَاِنْ فاتَنی رِبْحُهُ لَمْ یفُتْنی ریحُهُ. [۳۵۰۲]
۴۸ـ اگر من تاجر بودم هیچ معامله‌ای را بر عطرفروشی ترجیح نمی‌دادم زیرا اگر از سودش هم بی‌بهره بودم لااقل از بویش استفاده می‌کردم.
**
رَحِمَ اللهُ اِمْرأً اَمْسَكَ فَضْلَ الْقَوْلِ وَ قَدَّمَ فَضْلَ الْعَمَلِ. [۳۵۰۳]
۴۹ـ رحمت خدا بر آن مردی که از حرف زدن زیاد دست بردارد و به جای آن کار زیاد انجام دهد.
**
[۳۴۸۷]ـ اطواق الذهب علامه زمخشری به نقل الفاروق، در مجموعه به ترتیب، ص۹۲ و ۵ و ۲۷ و ۱۴. [۳۴۸۸]ـ اطواق الذهب علامه زمخشری به نقل الفاروق، در مجموعه به ترتیب، ص۹۲ و ۵ و ۲۷ و ۱۴. [۳۴۸۹]ـ همان [۳۴۹۰]ـ همان [۳۴۹۱]ـ همان [۳۴۹۲]ـ مختصر منهاج القاصدین، ص۳۵۰، به نقل اخبار عمر، ص۲۸۱. [۳۴۹۳]ـ العقد الفرید، ج۱، ص۳۱۱، به نقل اخبار عمر، ص۲۸۱. [۳۴۹۴]ـ اطواق الذهب علامه زمخشری به نقل الفاروق، ص۱۱ از مجموعه. [۳۴۹۵]ـ اطواق الذهب علامه زمخشری به نقل الفاروق، ص۱۱ از مجموعه. [۳۴۹۶]ـ همان [۳۴۹۷]ـ اطواق الذهب علامه زمخشری به نقل الفاروق در مجموعه، ص۳ و ۴۵. [۳۴۹۸]ـ همان [۳۴۹۹]ـ سیره عمر بن الخطاب س، به نقل اخبار عمر، ص۲۸۷. [۳۵۰۰]ـ جمهرة الامثال، ج۱، ص۱۹۴. [۳۵۰۱]ـ اطواق الذهب علامه زمخشری به نقل الفاروق در مجموعه، ص۱۰ و ۱۵. [۳۵۰۲]ـ همان [۳۵۰۳]ـ عیون الاخبار، ج۱، ص۳۳۰.