سیمای صادق فاروق اعظم عمر بن خطاب رضی الله عنه

عمر نوجوانی در صحراهای مکه

عمر اسمی است بی سابقه یا کم سابقه، متحوّل از (عامر) [۹۶]و خطاب با انتخاب این اسم اظهار امیدوای نموده و بقول عرب‌ها «تفأل زده است» که این فرزند در آینده دارای سرنوشت کم سابقه و تحول عظیمی را در میان قبایل عرب ایجاد نماید.

عمر در آغوش مادر و در سایه عطوفت پدرش سریعاً رشد جسمی را یافته و کودک چنان زیبا و جذّاب می‌گردد، که افراد خانواده خطاب بر اثر محبت زیاد، مدت‌ها باو می‏گویند (عُمَیر) یعنی عمر کوچولو! [۹۷]و در سال‌های بعد که به مراحل تمییز و رشد فکری پا می‏نهد، سواد خواندن و نوشت را یاد می‌گیرد، و از کل افراد باسواد شهر مکه، که هفده نفر هستند [۹۸]، عمر پسر خطاب از همه پیشرفته‏تر بشمار می‏آید، و وقت آن فرا می‏رسد که خطاب مدتی پسرش را از کنار پدر و مادر، و از زندگی مرفه شهری دور نگهدارد و به تربیت روحی و تکوین شخصیت اخلاقی او بپردازد، اما برای تربیت نوجوانان عرب در شهر مکه مدرسه‏ای و آموزشگاهی وجود ندارد مگر یک دانشگاه آزاد! یعنی همان صحراها و درهّ‏ها و فراز و نشیب کوه‌ها، که شب‌ها زیر گنبد آسمان و در پرتو ماه و سوسوی چراغ ستارگان، و روزها زیر اشعه‏های سوزان آفتاب و گاهی زیر چادرهای ابرسیاه، و در برابر تازیانه‏های سرد بادها، وغرش ابرها و جرقه رعدها و ریزش باران‌ها؛ بسیاری از نوجوانان عرب، همراه حرکت آرام گله‏های شتر وگوسفند در چراگاه‌های عموماً ترسیمی از درس‌های هیئت و نجوم، و تجسمی از درس‌های علوم طبیعی و نمودارهایی از قهر و ترحم، ضعف و قدرت، و درس‌هایی از مقاومت و شجاعت و صداقت، و سایر اصول و فروع علم اخلاق را تعلیم می‏بینند، و با اکتساب روحیه‏های خاصّی از دقت و تیزبینی و سازش با خشونت‌ها، و مقاومت در برابر سختی‏های روزگار به صحنه زندگی شهری بر می‌گردند و خطاب شجاعت و صداقت، و سایر اصول و فروع علم اخلاق را تعلیم می‏بینند، و با اکتساب روحیه‏های خاصّی از دقت و تیزبینی و سازش با خشونت‌ها، و مقاومت در برابر سختی‏ها روزگار به صحنه زندگی شهری بر می‌گردند و خطاب نیز در جهت پیروی از این خصلت ملّی فرزند نوجوان خود را به صحراها می‏فرستد، و در درّه (ضَجنان) در حالی که عبای پشمی خشنی را بر او پوشانیده است، مدت‌ها شبانی شترهای خود را باو می‏سپارد و علاوه بر شبانی کارهای آنچنان سختی را بعهده او می‏گذارد، که اگر عمر آن‌ها را انجام می‏دهد فوق العاده خسته و کوفته می‌گردد، و اگر از انجام دادن آن‌ها شانه را خالی می‌کند بشدت کتک می‏خورد. [۹۹]

[۹۶] عمر در اصطلاح نحویان دارای عدل و معدول است از عامر و عدل و علمیت موجب شده‏اند که (غیرمنصرف) گردد و جر و تنوین از او ممنوع باشد. [۹۷] عقد الفرید، ص:۲۱۶ و مسامرات ج۲، ص:۱۰۳ و اخبار عمر ص:۳۵۶. [۹۸] فتوح البلدان، بلاذری، ص:۴۵۷ که نام آن هفده نفر را ذکر کرده و عمر بن خطاب را نفر اول بشمار آورده است، و الفاروق، شبلی نعمانی ج۲ ص:۳۵۱ نوشته است: «فاروق بعد از هجرت خط و زبان عبری را نیز یاد گرفت». [۹۹] ابن سعد، ص:۱۹۱ و تاریخ طبری، ص:۲۰۵۶ و تاریخ ابن اثیر، ج۳،ص۱۰۱ و اخبار عمر، ص۱۱.