۹ـ در مورد تقوی و پرهیزگاری
اِتَّقُوا اللهَ فَاِنَّما التَّقوی بِالتَّوَقی، وَ مَنْ یتَّقی اللهَ یقِهِ. [۳۵۵۶]
۱۰۲ـ از خدا بترسید، و تقوی و از خداترسی فقط به وسیله پرهیز از گناه تحقق می‌یابد و کسی که از خدا بترسد خدا او را محفوظ می‌دارد.
**
مَنّ اتَّقی اللهَ لَمْ یشْفِ غَیظَهُ وَ مَنْ خافَ اللهَ لَمْ یفْعَلْ ما یریدُ. [۳۵۵۷]
۱۰۳ـ کسی که از خدا بترسد، به اقتضای قهر و کینه عمل نخواهد کرد، و کسی که از خدا خوف داشته باشد هر چه را دلش خواست انجام نمی‌دهد.
**
لا ینْبَغی لِمَنْ اَخَذَ بالتَّقْوی وَ تَزَینَ بالوَرْعِ اَنْ یتَواضَعَ لَصاحِبِ الدُّنیا. [۳۵۵۸]
۱۰۴ـ برای کسی که راه تقوی را پیش گرفته و به ورع و پرهیزگاری آراسته است هرگز شایسته نیست که نسبت به صاحبان دنیا (قدرتمندان مادی) فروتنی و تواضع نشان دهد.
**
لا تَنْظُرُوا اِلی صِیامِ اَحَدٍ وَ لا اِلی صَلاتِهِ وَ لكِنْ اُنْظُرُوا مَنْ اِذا حَدَّثَ صَدَقَ وَ اِذائْتُمِنُ اَدّی وَ اِذا اَشْفی وَرَعَ. [۳۵۵۹]
۱۰۵ـ برای تشخیص پرهیزگاری هرگز به روزه و نماز کسی توجه نکنید، بلکه در این سه خصلت دقت کنید: اول هر گاه سخن گفت جز صداقت و راستی چیزی نگوید دوم هر گاه امانتی به او سپرده شود کمال امانت را رعایت نماید سوم به هنگام قهر و عصبانیت ورع و پرهیزگاری را رعایت نماید.
**
لا تَنْظُرُوا اِلی طَنْطَنْهِ الرَّجُلِ في صَلاتِهِ وَ لكِنْ اُنْظُرُوا اِلی حالِهِ عِنْد الدِّرْهَمِ و الدّینار.[۳۵۶۰]
۱۰۶ـ برای تشخیص پرهیزگاری به زمزمه‌های مردی به هنگنام نماز توجه نکنید، بلکه حالت او را به هنگام ظاهر شدن درهم و دینار (سیم و زر) مورد توجه قرار دهید.
**
مَنْ اَظْهَرَ لِلنّاسِ خُشُوعاً فَوْقَ ما في قَلْبِهِ فَانَّما اَظْهَرَ نِفاقاً عَلی نِفاقٍ.[۳۵۶۱]
۱۷ـ کسی که اضافه بر آن چه در وجود او هست خشوع و پرهیزگاری را نشان دهد، فقط منافقی و دو چهره‌ای مضاعف را نشان داده است.
**
لما سار اِلی الشّامِ وَ وَصَلَ اِلیهِ اَنْباءُ حُدوثِ الطّاعُونِ فَاَمَرَ بِالعَوْدِ وِ اعْتَرَضَ عَلَیهِ اَبوعُبَیدَهَ: «اَفِراراً» مِنْ قَدَرِ اللهِ یا عُمَرُ فَاجابَ: نعَمْ فِراراً مِنْ قَدَرِ اللهِ اِلی قَدَر الله.[۳۵۶۲]
۱۰۸ـ (عمرس) به سوی شام حرکت کرد، و اخبار بروز بیماری واگیر طاعون به او رسید و دستور داد برگردند و ابوعبیدهس(فرمانده کل سپاه شام) بر او اعتراض کرد و گفت: «ای عمر تو از سرنوشتی که خدا تعیین کرده است می‌گریزی؟» عمرسپاسخ داد: آری از یک سرنوشت به سرنوشت دیگر که هر دو را خدا تعیین می‌کند می‌گریزم.
**
لاتَعْتَمِدً عَلی خُلْقِ رَجُلٍ حَتّی تُجَرِّبَهُ عِنْدَ الغَضَبِ.[۳۵۶۳]
۱۰۹ـ به اخلاق مردی اعتماد مکن تا او را در حال قهر و کینه و عصبانیت آزمایش نکنی.
**
كُلُّ عَمَلٍ كَرِهْتَ مِنْ اَجْلِهِ المَوْتَ فَاتْرُكْهُ ثُمَّ لایضُرُّكَ المَوْتُ.[۳۵۶۴]
۱۱۰ـ تو همه کارهایی را که به خاطر آن‌ها از مرگ می‌ترسی ترک کن و سپس مطمئن باش که مرگ هیچ زیانی به تو نمی‌رساند.
**
حاسِبُوا قَبْلَ اَنْ تُحاسَبُوا فَأنَّهُ اَیسَرُ لِحِسابِكُمْ وَزِنُوا اَنْفُسَكُمْ قَبْلَ اَنْ تُوزَنُوا وَ تَجَهَّزُوا لِلْعَرْضِ الأكْبَرْ یوْمَ تُعْرَضُونَ لا تَخْفی مِنْكُمْ خافِیهٌ.[۳۵۶۵]
۱۱۱ـ قبل از این که به حسابت برسند خود به حساب خود برس که حساب تو را آسانتر خواهد کرد، کارهای خود را وزن کنید قبل از آن که کارهایتان وزن شود و برای بزرگ‌ترین نمایش و نشان دادن کارهایتان کاملاً خود را آماده کنید روزی که اعمال شما نمایش داده می‌شوند و هیچ کار مخفی و پوشیده نخواهد ماند.
**
اِنْتَهی عَجَبی عِنْدَ ثَلاثٍ: ألَمْرءُ یفِرُّ مِنَ المَوْتِ وَ هُوَ لاقیهِ والمَرْءُ یری في عَینِ اَخیهِ القَدْاهَ فَیعیبُها وَ یكونُ في عَینِهِ الْجِذْعُ فَلا یعیبُهُ وَ المَرْءُ یكُونُ في دابَّتِهِ الضَّغْنُ فَیقَوِّمُها جَهْدَهُ وَ یكُونُ في نَفْسِهِ الضَغْنُ فَلا یقَوِّمُ نَفْسَهُ.[۳۵۶۶]
۱۱۲ـ از مشاهده سه امر تعجب من به نهایت رسیده است اول انسان از مرگ می‌گریزد در حالی که مرگ به او رسیده است! دوم انسان کاهی را در چشم برادرش می‌بیند و او را معیوب می‌پندارد در حالی که شاخه‌ای در چشم او وجود دارد و خود را معیوب نمی‌داند سوم انسان درباره چهار پایش کجی را می‌بیند و با تمام تلاش و کوشش آن را راست می‌کند در حالی که در وجود خویش کجی می‌بیند و خود را درست نمی‌کند!
**
[۳۵۵۶]ـ اطواق الذهب زمخشری، به نقل الفاروق، در مجموعه ص۲۵. [۳۵۵۷]ـ همان [۳۵۵۸]ـ اطواق الذهب، به نقل الفاروق، در مجموعه ص۳. [۳۵۵۹]ـ الفایق، به نقل اخبار عمر. [۳۵۶۰]ـ السامرات، ج۱، ص۴۲، به نقل اخبار عمر، ص۲۸۸. [۳۵۶۱]ـ همان [۳۵۶۲]ـ طبری، جج۵، ص۱۸۶، و الکامل، ج۲، ص۵۶۰. [۳۵۶۳]ـ التبر المسبوک به نقل اخبار عمر. [۳۵۶۴]ـ اطوال الذهب. [۳۵۶۵]ـ اخبار عمر، ص۲۹۰ و ۲۸۶. [۳۵۶۶]ـ اخبار عمر، ص۲۹۰ و ۲۸۶.