معنی اوّلیات فاروق س
و با توجه به این همه تأکید فاروقسبر سنت و روش پیامبر جشاید برای برخی تعجب‌آور باشد که فاروقسدر عصر خود کارهایی انجام داد که از اوّلیات او به شمار می‌آیند و هیچ کدام در زمان پیامبر جو در زمان ابوبکر صدیقسسابقه‌ای نداشته‌اند مثلاً فاروقستازیانه را [۲۸۶۸]در دست گرفت و مردم را با آن ادب می‌کرد و لقب امیرالمؤمنین [۲۸۶۹]را یافت و در شب نگهبانانی [۲۸۷۰]برای شهر مقرر کرد.
و در مسائل مالی و اقتصادی فاروقسنخستین کسی بود، که اصلاحات ارضی را در جهان اسلام [۲۸۷۱]پیاده کرد، و سواد العراق [۲۸۷۲]و ارض الجبل را متراژ و بر حسب متراژ مالیات آن‌ها را تعیین کرد [۲۸۷۳]و زکات گله‌های اسب [۲۸۷۴]را معمول و عشر [۲۸۷۵]مال‌التجاره‌های کشورهای خارجی را به عنوان گمرک و تعرفه مرسوم و بیت‌المال را تنظیم و ضراب‌خانه‌ها [۲۸۷۶]را تأسیس نمود.
و در مسائل مدیریت، فاروقسنخستین کسی بود، که نوشتن تاریخ وقایع را و کارها را از مبدأ هجرت معمول [۲۸۷۷]نمود و آمارگیری و سرشماری را مرسوم و به تأسیس دبیرخانه‌ها و تشکیلات منظم اداری شامل استانداری‌ها و فرمانداری‌ها و دادگاه‌ها و ادارات دارایی و پست‌خانه‌ها و شهرداری‌ها و سیلو [۲۸۷۸](بیت‌الدقیق) و غیره اقدام نمود و برای کارمندان مقرری تعیین نمود و از راه جیره‌های نقدی و غیرنقدی (عطاء) زندگی تمام افراد کم‌بضاعت و زندگی تمام اتباع مسلمانان جهان اسلام را بیمه [۲۸۷۹]نمود.
و در رابطه با عمران و آبادانی فاروقسنخستین کسی بود که صحن محیط کعبه را (مسجدالحرام) توسعه داد [۲۸۸۰]و خانه‌های اطراف را بر آن اضافه کرد و با کشیدن دیواری صحن مسجد را از خانه‌های مجاور جدا نمود و مقام [۲۸۸۱]ابراهیم÷که به کعبه چسبیده بود به محل فعلی منتقل نمود و مسجد پیامبر ج [۲۸۸۲]را توسعه داد و خانه‌های اطراف را (از جمله خانه عباس را) بر آن اضافه نمود [۲۸۸۳]و در بین مکه و مدینه منازل و آب و آسایشگاه‌هایی را [۲۸۸۴]ایجاد نمود و در خارج شبه جزیره نیز شهرهای بصره و کوفه و فسطاط و موصل و جیزه را تأسیس نمود [۲۸۸۵]و رودخانه‌های عظیمی را به جریان انداخت [۲۸۸۶]و با حفر کانالی، نیل مصر را به دریای احمر [۲۸۸۷]وصل نمود.
و در مسائل آموزش و پرورش فاروقسنخستین کسی بود که تعلم قرآن و هم چنین سواد خواندن ونوشتن را در تمام شهرها و روستاهای جهان اسلام الزامی و اجباری اعلام کرد [۲۸۸۸]و مکتب‌ها را در هر جا تأسیس و برای معلمان حقوق کافی مقرر نمود و از جمله شاگردان ابو الدرداء، یک‌هزار و ششصد نفر بودند که به طور حلقه در چندین جلسه آن‌ها را درس می‌داد [۲۸۸۹]و برای روایت احادیث نظم و ترتیبی را مقرر نمود و علاوه بر مرکز (مدینه) در اغلب شهرها انجمن روایت احادیث را تأسیس نمود [۲۸۹۰]و دستور داد زبان عربی (نحو و صرف) [۲۸۹۱]نوشته شود و برای کسانی که سوره‌های مفصل قرآن را حفظ می‌کردند حقوق بیشتری تعیین کرد و جایزه دادن، به کسانی که اشعار مفید و اخلاقی را می‌سرودند یا در مسابقه اسب‌دوانی برنده می‌شدند معمول [۲۸۹۲]نمود.
و در قسمت تشریح و تبیین احکام دین فاروقسنخستین کسی بود که هشتاد تازیانه را حد می‌خواران قرار داد [۲۸۹۳]و در دو مسئله ارث معروف به (عُمَرِیتَین) سهم مادر را یک سوم باقیمانده مقرر کرد [۲۸۹۴]و در تراویح ماه رمضان جماعت را [۲۸۹۵]و در نصف آخر آن خواندن قنوت [۲۸۹۶]را و در آخر نمازها سلام با صدای بلند را معمول [۲۸۹۷]نمود و هم چنین کسانی را که می‌خواستند نکاح موقت (متعه) را به عمل بیاورند شدیداً تهدید نمود و حج تمتع را ممنوع کرد وطلاق ثلاثه را در یک لفظ موجب وقوع هر سه طلاق اعلام نمود.
و برای این که روشن شود که سنت‌گرایی فاروقسبا تحولات عظیمی که به نام (اوّلیات) در عصر خود به وجود آورده هیچ گونه تضاد و مباینتی ندارد ناچاریم مطلبی را که سابقاً و در مبحث حکومت عصر فاروقسبه تفصیل بیان کرده‌ایم در این جا مجملاً یادآور شویم: مسائل کلاً سه دسته هستند، دسته اول مسائلی هستند که جز خدا کسی قادر به درک آن‌ها نیست مانند وجوب نماز و روزه و زکات و حج و تحریم ربا و مشروب و غیره و تشریع این نوع مسائل فقط کار خدا و فقط از خدا اطاعت می‌شود (اطیعوا الله) و دسته دوم مسائلی هستند که بعد از خدا جز پیامبر خدا جکسی قادر به درک آن‌ها نیست مانند کیفیت خواندن نماز و تعداد رکعت‌ها و اوقات نمازها و تعیین اموالی که زکات دارند و مراسم حج و مراسم عیدین که در مورد آن‌ها فقط از پیامبر جاطاعت می‌شود و تنها کار پیامبر جاست که با گفتار و رفتار و کردار و تأییدات خود (که مجموع آن‌ها را سنت پیامبر جمی‌خوانند) این مسائل را بیان کند: (اطیعوا الرسول) و در این موارد فقط از پیامبر جاطاعت می‌شود، دسته سوم مسائلی هستند که برای افراد متخصص و آگاه چه از راه استنباط از قرآن و حدیث و چه از راه تجارب و یادآوری آزمایش ملت‌ها و استفاده از کند و کاو عقلی و مشورت با متخصصین قابل درک و فهم هستند مانند مسئله تغییر محل ستاد فرماندهی پیامبر جدر غزوه [۲۸۹۸]بدر و تغییر تاکتیک دفاع در غزوه احد [۲۸۹۹]به وسیله مشورت با متخصصین مسائل نظامی مانند تعیین حکم تلقیح خرماهای [۲۹۰۰]ماده به وسیله متخصصین امور باغداری در زمان پیامبرجو تعیین حکم مسائل دسته سوم از وظایف متخصص است خواه از راه استنباط از قرآن و حدیث و خواه از راه اطلاعات فنی و مشورت‌ها و در این نوع مسائل اطاعت از آن‌ها که اولوالامر هستند واجب است (وَ اوُلُی الأَمْرِ مِنْكُم)
[۲۸۶۸]ـ ابن سعد، ج۱، ص۲۰۲ و ۲۰۳ و البدایه و النهایه، ج۷، ص۱۳۳ و ابن الجوزی، ص۵۲ و ۵۳، به نقل اخبار عمر، ص۲۱۳. [۲۸۶۹]ـ همان [۲۸۷۰]ـ همان [۲۸۷۱]ـ به فصل اقتصاد در عصر فاروق (زمین) در همین کتاب مراجعه شود. [۲۸۷۲]ـ اخبار عمر، ص۲۱۴ و ۲۱۵. [۲۸۷۳]ـ همان [۲۸۷۴]ـ همان [۲۸۷۵]ـ خراج ابی یوسف، ص۱۳۵ و اخبار عمر، ص۱۱۳. [۲۸۷۶]ـ به مبحث بیت‌المال و ضراب‌خانه‌ها در همین کتاب مراجعه شود. [۲۸۷۷]ـ اخبار عمر، ص۲۱۶ و ۲۱۷ و البدایه و النهایه، ج۷، ص۱۳۳. [۲۸۷۸]ـ همان [۲۸۷۹]ـ همان [۲۸۸۰]ـ ابن الجوزی، ص۵۳ و ابن السعد، ج۱، ص۲۰۳ و ۲۰۴، به نقل اخبار عمر، ص۲۱۴. [۲۸۸۱]ـ همان [۲۸۸۲]ـ همان [۲۸۸۳]ـ همان [۲۸۸۴]ـ ابن السعد، ج۱، ص۲۰۳ و ۲۰۴ و ابن الجوزی، ص۵۲ و ۵۳. [۲۸۸۵]ـ اخبار عمر، ص۲۱۴، به پروژه‌های شهرسازی فاروقسو عمران آبادانی فاروقسدر همین کتاب مراجعه شود. [۲۸۸۶]ـ همان [۲۸۸۷]ـ همان [۲۸۸۸]ـ به فصل توسعه معارف در عصر فاروقسدر همین کتاب مراجعه شود. [۲۸۸۹]ـ همان [۲۸۹۰]ـ همان [۲۸۹۱]ـ الجامع الکبیر مسند، ص۶۱۳، به نقل اخبار عمر، ص۲۱۹. [۲۸۹۲]ـ اخبار عمر، ص۲۱۶. [۲۸۹۳]ـ اخبار عمر، ص۲۱۶ و ۲۱۸ و تاریخ طبری از ص۲۰۴۴ تا ص۲۰۵۰ و در آن کتاب به ج۵ مراجعه شود و در الکامل، ج۳، ص۵۸ تا ۶۲ از اولیات فاروقسبحث می‌کند مراجعه شود. [۲۸۹۴]ـ همان [۲۸۹۵]ـ همان [۲۸۹۶]ـ همان. [۲۸۹۷]ـ همان [۲۸۹۸]ـ البدایه و النهایه، ابوالفداء، ج۳، ص۲۶۷. [۲۸۹۹]ـ البدایه و النهایه، ج۴، ص۱۱. [۲۹۰۰]ـ صحیح مسلم، هامش ارشاد ساری، ج۹، ص۲۱۳ و ۲۱۴.