آراء دانشمندان درباره عروس نیل
این بود تراژدی عروس نیل که دل هر انسانی را تکان می‌دهد و تجسمی از جهالت و سیه‌دلی برخی از انسان‌های دوران جاهلیت می‌باشد، و شاید همین رعب و هراسی که از تصور این فاجعه به قلب هر کسی هجوم کند این سؤال را نیز به وجود آورده باشد که راستی مصریان عیسوی قبل از اسلام ممکن است چنین عادت فجیعی را داشته باشند؟ و آیا ممکن است امیرالمؤمنین فاروقساعظم هم چنین کارتی را نوشته باشد و دستور داده باشد به خاطر بالا آمدن آب نیل آن را در نیل بیندازد؟! و برخی از مورخین متعصب مسیحی مانند بتلر [۱۶۱۲]به نقل از هیکل این مطلب را اساساً انکار کرده‌اند و گفته‌اند در تاریخ مسیحیت نه در مصر و نه در غیرمصر هم چنین اتفاقی ابداً روایت نشده، و هیکل گفته تنها چیزی که روایت شده این است که گاهی مترسکی از چوب را به شکل دختری [۱۶۱۳]آرایش داده و قبل از بالا آمدن آب نیل، در نیل انداخته و با این که یک رسم خرافی هم بوده ولی چون سبب آرامش خاطر [۱۶۱۴]توده ناآگاه بوده، حکما و دانشمندان مسیحی آن را نادیده گرفته و بر آن اعتراض نکرده‌اند اما وجود همین رسم خرافی نیز از طرف مورخین اهل تحقیق مردود و باطل اعلام شده است و از مورخین معاصر اسلامی (علی طنطاوی و ناجی طنطاوی) در اخبار عمر، ص۲۸۳ و ۲۸۴ تحت عنوان (فراست و کرامات عمرس) این مطلب را از مراجع متعددی نقل کرده‌اند ولی در پاورقی نوشته‌اند که این مطلب صحت ندارد و فقط به این خاطر آن را نوشته‌ایم که در بین مردم شهرت یافته است نه به خاطر این که مطلب صحیحی می‌باشد و دکتر محمد حسین هیکل در (الفاروق عمر) بخش اول مطلب را (این که مصریان دختران خود را زنده در نیل انداخته‌اند) ناصحیح می‌داند و آن را ناشی از یک افسانه یونانی مربوط به (پلوتارک [۱۶۱۵]می‌داند و راجع به بخش دوم (کارت امیرالمؤمنینسبه استناد توضحیح دانشمند موزه‌شناس مصری (استاد سلیم)) این کارت را نظیر نامه‌هایی می‌داند که پادشاهان قدیمی مصر به منظور بالا آمدن آب نیل در نیل می‌انداختند و هیچ کدام از محدثین و مورخین قدیم اسلامی این روایت را خرافی و افسانه و بی‌اساس اعلام نکرده‌اند و هر چند موطا و مسلم و بخاری و بقیه صحاح سته در مناقب عمرساز این مطلب اساساً بحث نکرده‌اند و اما قشیری نیز در بحث کرامات و روایت مطلب (یا ساریه الجبل) از این مطلب بحثی نکرده و هم چنین تاریخ طبری و تاریخ کامل ابن اثیر نیز در فتح مصر از این مطلب بحث نکرده‌اند و مورخین و دانشمندانی که این مطلب را روایت کرده و آن را تأیید هم نموده‌اند عبارتند از: البدایه و النهایه ابن کثیر و تاریخ الخلفاء و الفتوحات الاسلامیه و معجم البلدان یاقوت حموی و خطط مقریزی و النجوم الزهراء و شرح عقاید نسفی علامه تفتازانی [۱۶۱۶]و الفتوحات و شرح عقاید که اثر کارت ارسالی عمرسرا یکی از کرامات عمرسدر بالا آمدن آب نیل هم شمره‌اند.
[۱۶۱۲]ـ الفاروق عمر، هیکل، ج۲، ص۲۶۶. البته بتلر اعتراف کرده است که فراعنه مصر هم چنین عادت بدی را داشته‌اند ولی مسیحی‌های مصر به علت مسیحی بودن هرگز این عادت را نداشته‌اند و هیکل نیز این عادت را به مردم سودان قدیم نسبت داده است. [۱۶۱۳]ـ این عادت مدت‌ها در کردستان، در فصل بهارد که باران دیرتر می‌بارید رایج بوده است. [۱۶۱۴]ـ الفاروق، عمر، ج۲، ص۲۶۶، هیکل این مطلب را در رد گمان بتلر گفته است که بتلر گمان کرده فراعنه دختران را زنده به نیل می‌انداختند ولی مصری‌های مسیحی هم چنین عادتی را نداشته‌اند. [۱۶۱۵]ـ الفاروق عمر، ج۲، ص۲۶۷، که گویا (جیتوس) پادشاه مصر در مقابل رد بلاها نذر کرده دخترش را زنده در نیل بیندازد و دخترش را در نیل انداخته و بعد از شدت ناراحتی مرگ دخترش خودش را نیز در نیل انداخته است. [۱۶۱۶]ـ شرح عقاید نسفی، ص۲۲۸ و بقیه مراجع را در پاورقی‌های سابق با شماره جلد و صفحه ذکر کرده‌ایم.