زندگانی ابوبکر صدیق رضی الله عنه

روش زیدسدر جمع قرآن همان طریقه علمی متداول امروزی است:

زید کدام روش را در جمع قرآن دنبال کرد؟ می‌توانی بدون تردید بگویی: او همان روش تحقیق علمی متداول در عصر حاضر را دنبال کرد. او این روش را با بالاترین درجه دقت دنبال کرد.

ابوبکرساز همه کسانی که مقداری از قرآن به صورت نوشته در نزدشان بود درخواست نمود که آن را به زید تحویل دهند و نیز به کسانی که قرآن را حفظ داشتند نوشت که محفوظات خود را بر زید عرضه دارند. مقدار زیادی پارچه و استخوان و پوست درخت خرما و سنگ‌های نازک و هرچیزی که اصحاب رسول خدا قرآن را بر روی آن نگاشته بودند در نزد زید فراهم شد. سپس زید شروع کرد به مقابله و مقایسه و ترتیب آن‌ها و طلب شهادت اصحاب بر صحت کار خود، هیچ آیه‌ای را ثبت نمی‌کرد، مگر اینکه اطمینان حاصل می‌کرد که همانگونه است که بر رسول خدا نازل شده است.

روایت شده که عمر بن الخطابسچنین خواند: ﴿ٱلسَّٰبِقُونَ ٱلۡأَوَّلُونَ مِنَ ٱلۡمُهَٰجِرِينَ وَٱلۡأَنصَارِ ٱلَّذِينَ ٱتَّبَعُوهُم بِإِحۡسَٰنٖ﴾[التوبة: ۱۰۰] به رفع کلمه ﴿وَٱلۡأَنصَارِ﴾و بدون واو عطف بین ﴿وَٱلۡأَنصَارِ﴾و ﴿ٱلَّذِينَ﴾و زید بن ثابتسخواند: ﴿وَٱلَّذِينَ ٱتَّبَعُوهُم بِإِحۡسَٰنٖ﴾اختلاف نظر پیدا کردند.

عمر س، ابی بن کعبسرا خواست و از او در باره صحت قرائت خود سؤال کرد، ابی نیز قرائت زید را تأیید کرد. و برای اینکه هر شک و تردیدی را از دل عمر دور کند، گفت: «قسم به خدا، رسول خدا مرا وادار کرد این آیه را چنین بخوانم و تو در آن وقت گندم می‌خریدی».

عمرسبه یادش آمد و گفت: درست است! از ابی پیروی کرد و قرائت زید را تأیید نمود. و هرگاه اختلافی پیش می‌آمد و یکی از اصحاب با او مخالفت می‌کرد، زید چنین عمل می‌کرد و هرگاه در مکتوبات روی پارچه‌ها و استخوان‌ها و سنگ‌ها و غیره اختلافی پیش می‌آمد، تحقیق و تتبع می‌نمود و از اصحاب حافظ قرآن شهادت می‌خواست و حافظ قرآن‌بودن او و اینکه او کمی پیش از وفات رسول خدا در قرائت رسول خدا حاضر بوده سبب نمی‌شد که از این کارها صرف نظر کند.

این اختلاف بر سر یک واو در آیه ذکر شده نشان‌دهنده دقت در این موارد است و گواهی می‌دهد که زیدسدر انجام مأموریت عظیمی که ابوبکرسبه عهده او گذاشت از هیچ کوششی دریغ نورزید. این دقت در جمع قرآن ارتباط تام با ایمان زید به خدا داشت. قرآن نیز کلام خدای بزرگ است. هر سستی در کار جمع قرآن و بی‌دقتی در این امر گناهی است که زید به سبب ایمان کاملی که داشت و از همه مهمتر افتخار مصاحبت رسول خدا شدیداً علاقه داشت از این گناه مبرا باشد.

مستشرقین با انصاف عموماً دقت او را تأیید کرده‌اند، تا جایی که سرویلیام میور گفته است: «قول مرجح این است که در تمام دنیا کتابی غیر از قرآن وجود ندارد که دوازده قرن کامل با این عبارات صریح مبلغ صفا و دقتش باشد» [۳٩].

[۳٩] روافض بر جمع قرآن طعنه زدند و در این مورد به قول زید بن ثابتساستناد کردند که گفت: دو آیه از سوره توبه را در نزد خزیمه انصاری یافتم که آن‌ها را در نزد دیگری نیافتم ﴿لَقَدۡ جَآءَكُمۡ رَسُولٞ مِّنۡ أَنفُسِكُمۡ﴾[التوبة: ۱۲۸]. تا آخر سوره و نیز آیه‌ای از سوره احزاب ﴿مِّنَ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ رِجَالٞ صَدَقُواْ مَا عَٰهَدُواْ ٱللَّهَ عَلَيۡهِۖ﴾[الأحزاب: ۲۳] نزد خزیمه یافتند. این اعتراضات وارد نیست، زیرا زید بن ثابت تمام قرآن و از جمله این آیات را حفظ داشت، صحابه با خزیمه متفق القول بودند که این آیات را از رسول خدا شنیده‌اند. به این دلیل که این آیات با اسلوب و بافت قرآن تناسب کامل و به سیاق کلام خدا ارتباط تام داشت. و به علاوه تمام این اسنادات متواتر و متفق علیه است. بنابراین، اعتراض روافض وارد نیست.