این معجزه چگونه به وقوع پیوست:
این معجزه چگونه به وقوع پیوست؟! چگونه عرب با وجود قلت عدد و ضعف تمدن و عقبماندگیهای علمی و صنعتی بر روم و فارس با وجود کثرت عدد و تمدن پیشرفته و دانش و صنعت مترقیشان که همیشه تاریخ از آن به بزرگی و عظمت یاد میکند غلبه کرد؟! آیا این غلبه یک تصادف بود که با هیچکدام از اسلوب و روشهای عالم قابل توجیه نیست؟! هرگز! اگر آنچه در زمان ابوبکر به وقوع پیوست مولد تصادف بود در طول روزگار باقی نمیماند و فرس و روم بار دیگر رودرروی اعراب قرار میگرفتند و آنان را به عقب میراندند. ولی آنچه در عهد عمر و عثمان از نفوذ عرب در امپراطوریهای روم و فرس و غلبه بر آنها روی داد، مجالی برای شک و تردید کسی باقی نمیگذارد که آنچه روی داده تصادفی نبوده و ناموس عالم وجود آن را ایجاب و اقتضا کرده است، و به همین دلیل دوام پیدا کرده و تمدن اسلامی ثمره آن است.
ظهور این تمدن که در سایه آن کلیه ارکان تمدن شکوفا شد نمیتواند تصادفی باشد. در تمدن اسلامی علم و ادب و فن و سایر انواع فرهنگ جمع بود و با علم و ادب و فن و تفکر خود جای فرهنگ یونانی را در عالم گرفت و این جایگزینشدن پس از اینکه یونان وارث مصر و آشور و تمدنهای اولیه انسانی گشته بود صورت گرفت. در این صورت ناگزیریم برای این پدیده بزرگ جهانی علت و موجبی در عالم وجود جستجو کنیم تا راز ظهور این تمدن و دوام سلطه آن را در عالم و استقرار آن را در طول قرون و اعصار برای ما آشکار سازد. این قانون طبیعت است که ملتها و تمدنها را انحطاط و پیری درمییابد، همانگونه که افراد بشر پیر و ناتوان میشوند. هنگامی که تمدنی پیر شد فساد و تباهی بدان راه مییابد و منجر به انحلال و نابودی آن و برپایی ملت و تمدن جوانی به جای آن میگردد.