زندگانی ابوبکر صدیق رضی الله عنه

روزی که ضمیر انسانی به کمال خود می‌رسد:

صبح آن روز کی خواهد رسید و کی خورشید چنین روزی بر ما می‌تابد؟ آه آن روز را خیلی دور می‌دانیم، ولی خدا آن را نزدیک می‌بیند ﴿يَوۡمًا عِندَ رَبِّكَ كَأَلۡفِ سَنَةٖ مِّمَّا تَعُدُّونَ ٤٧﴾[الحج: ۴٧] «یک روز در نزد خدا به اندازه هزار سال شماست». آن روزی که خورشید بر انسانیت طلوع کند در حالی که ضمیر انسانی به حد کمال خود رسیده، همان روزی است که انسانیت به کمال خود می‌رسد و مثل اعلی به صورت یک واقعیت ظاهر می‌شود. در آن روز جوهر روح بشری از تمام آلودگی‌ها و شوائب نقصان پاک می‌شود و به مقام ارتقا می‌یابد که بالاتر از غرایز دنیوی است و مبادی عدل و رحمت و نیکوکاری و تقوی را در کمال صفا و پاکی آن تمثیل می‌نماید، سپس این مبادی جزو ذات او گشته، بلکه رمز حیات او می‌گردد و چون در ضمیر او خیالی خطور کند که با مبادی موصوف مخالف باشد آن را خطری می‌پندارد که او را می‌آزارد و هستی‌اش را از بین می‌برد.

در این موقع ایمان جامعه کامل می‌شود و هرکس آنچه را که برای خود می‌خواهد برای دیگری هم می‌خواهد و اگر در نیات و اعمال کسی شائبه‌ای از هوای نفسانی بروز کند شخص از آن متألم می‌گردد و دیگران واجب ذمه می‌دانند که او را مداوا نموده از آن هوای نفسانی مبرا نمایند، اگر شفا یافت فبها و اگر نه او را از خود دور می‌سازند تا مرضش به آنان سرایت نکند و امیدوارند چون او را از جامعۀ خود دور سازند به هنگام عزلت آواز حکمت و بصیرت را به گوش و هوش بشنود. هرگاه ندای حکمت به گوش وجدانش رسید از فساد مبرا گشته و به میان جامعه باز می‌گردد و عاقبت ضمیرش قاضی حسابرس او می‌گردد و میان او و کسانی که دشمنی آنان را در خاطر می‌پروراند منصفانه قضاوت می‌کند، بالآخره نفس او از هر نقصانی مبرا گردیده و از شمار نفوس أمارة بالسوء خارج می‌گردد و در این صورت همه مردم را از خودش بیشتر دوست دارد و همه را بر خود ترجیح می‌نهد. در این روز ضمیر انسانی به منزله ترازویی می‌شود که هرچیز را به میزان درستی و راستی می‌سنجد، هیچ ملتی از ملت دیگر بهتر نخواهد بود و هیچ جنسی از جنس دیگر برتر نخواهد بود و هیچ رنگی بر رنگ دیگر امتیاز نخواهد داشت، همه ملل مانند برادرانی می‌شوند که عدالت و رحمت آنان را به هم مربوط نموده به تعاون در کار نیک فرا می‌خواند و ملل بزرگ ملل کوچک را بر خود ترجیح می‌نهند، ملت‌های کوچک و بزرگ و ضعیف و قوی از نظر سعی در راه وصول به خیر و سعادت که فقط برای کسب رضای خدا به خرج می‌دهند برابرند.