شرح عقیده طحاویه

تأویل و تفسیر آیه‌ی: ﴿يَمۡحُوا ٱللَّهُ مَا يَشَاءُ وَيُثۡبِتُۖ وَعِندَهُۥ أُمُّ ٱلۡكِتَٰبِ﴾

برخی دیگر می‎گویند: منظور، افزایش و کاهش در صحیفه‎هایی است که در دست فرشتگان قرار دارند، و آیه ﴿لِكُلِّ أَجَلٖ كِتَابٞ٣٨ يَمۡحُواْ ٱللَّهُ مَا يَشَآءُ وَيُثۡبِتُۖ وَعِندَهُۥٓ أُمُّ ٱلۡكِتَٰبِ٣٩﴾[الرعد: ٣٨-٣٩] «برای هر زمانی نوشته‎ای [و برای هر امری موعدی] است، خدا آنچه را خواهد محو می‎کند و [آنچه را خواهد] تثبیت می‎کند و اصل کتاب نزد اوست»، بر این حمل می‌شود که محو و اثبات از صحیفه‎هایی است که در اختیار فرشتگان است. و منظور از ﴿أُمُّ ٱلۡكِتَٰبِ﴾ در عبارت ﴿وَعِندَهُۥٓ أُمُّ ٱلۡكِتَٰبِ﴾ لوح محفوظ می‎باشد. و سیاق آیه بر این وجه دلالت دارد، و آن آیه ﴿لِكُلِّ أَجَلٖ كِتَابٞ﴾ «برای هر زمانی نوشته‎ای است» سپس فرموده: ﴿يَمۡحُواْ ٱللَّهُ مَا يَشَآءُ وَيُثۡبِتُۖ﴾[الرعد: ٣٩] «خدا آنچه را خواهد محو می‎کند و [آنچه را خواهد] تثبیت می‎کند». یعنی از آن نوشته محو یا ثبیت می‎کند. و: ﴿وَعِندَهُۥٓ أُمُّ ٱلۡكِتَٰبِ﴾ «و اصل کتاب نزد اوست» یعنی لوح محفوظ نزد اوست.

عده دیگری می‌گویند: خداوند آنچه بخواهد از شریعتها محو می‎کند وآن را نسخ می‎نماید و آنچه بخواهد تثبیت می‎کند وآن را نسخ نمی‎کند. سیاق آیه بر این قول نسبت به قول اول بیشتر دلالت می‌کند، و آن آیه ﴿وَمَا كَانَ لِرَسُولٍ أَن يَأۡتِيَ بِ‍َٔايَةٍ إِلَّا بِإِذۡنِ ٱللَّهِۗ لِكُلِّ أَجَلٖ كِتَابٞ٣٨﴾[الرعد: ٣٨] «و هیچ پیامبری را نرسد که معجزه‎ای بیاورد و جز به اذن خدا، و برای هر زمانی نوشته‌ای [و برای هر امری موعدی] است». خداوند متعال خبر داده که پیامبر آیات و معجزاتی را از جانب خود نمی‎آورد بلکه آنچه می‎آورد از جانب خداست. سپس در دنباله می‎فرماید: ﴿لِكُلِّ أَجَلٖ كِتَابٞ٣٨ يَمۡحُواْ ٱللَّهُ مَا يَشَآءُ وَيُثۡبِتُۖ﴾[الرعد: ٣٨-٣٩] «برای هر زمانی نوشته‎ای [و برای هر امری موعدی] است. خدا آنچه را خواهد محو می‎کند و [آنچه را خواهد] تثبیت می‎کند». یعنی شریعتهای آسمانی زمان و نهایتی دارند سپس به وسیله شریعت دیگری نسخ می‌شوند. پس خدا آنچه را خواهد از شریعتهای آسمانی هنگام به سرآمدن زمان نسخ می‎کند و آنچه را خواهد تثبیت می‎کند.

در این آیه اقوال دیگری هم وجود دارد.

***

قوله: «ولم يَخفَ عَلَيهِ شَیءٌ قَبلَ أن يَخلُقَهُم، وعَلِمَ ما هُم عامِلُونَ قَبلَ أن يَخلُقهُم».

ترجمه: «چیزی از موجودات قبل از اینکه خدا آنها را بیافریند، بر خدا پوشیده نیست و قبل از اینکه آنها را بیافریند، دانسته که چه کار می‎کنند».