شرح عقیده طحاویه

متعلقات قدرت و ردّ نظر معتزله

معتزله معنای فهم شده از آیه ﴿وَٱللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ قَدِيرٌ٢٨٤﴾[البقرة: ٢٨٤] «و خدا بر هر چیزی تواناست» را تحریف کرده و می‎گویند: خداوند بر هر چیزی که برایش مقدور باشد، قادر و تواناست. و از نظر معتزلی‎ها خدا بر خودافعال بندگان قادر نیست.

آنان با همدیگر اختلاف دارند که: آیا خدا بر مثل افعال بندگان قادر است یا خیر؟ اگر معنای آیه چنان باشد که می‎گویند، همانند آن است که گفته شود: خدا به هر چیزی که می‎داند، عالم است، آفریدگار هر چیزی است که آن را می‎آفریند، و دیگر عباراتی که هیچ فایده و سودی ندارند. از این رو معتزلی‎ها صفت کمال قدرت خدا بر هر چیز را سلب کرده‎اند.

اما از نظر اهل سنت، خداوند بر هر چیزی تواناست و هر چیز ممکنی زیر این قرار می‎گیرد.

و چیزی که ذاتاً محال است مانند اینکه چیزی در آنِ واحد هم موجود باشد و هم معدوم، این امر حقیقتی ندارد و وجود آن تصور نمی‎شود و به اتفاق عقلاء «شیء» نامیده نمی‎شود. یا مانند آفرینش خود یا از بین بردن مثل خود و دیگر امور محال.

این اصل، همانا ایمان به ربوبیت عام و کامل خداوند است؛ زیرا ایمان ندارد به اینکه خدا پروردگار هر چیزی است مگر کسی که ایمان آورده باشد که خدا بر آن چیزها قادر است و به ربوبیت خدا و کمال ربوبیتش ایمان ندارد مگر کسی که ایمان آورده باشد که خدا بر هر چیزی قادر و تواناست.