شرح عقیده طحاویه

تنزیه خداوند از شباهت با مخلوقات

شرح عبارت: این عبارت ردّی است بر قول تشبیه کنندگان که خالق را به مخلوق تشبیه می‎کنند. خداوند از این تشبیه پاک و برتر است. خدا می‎فرماید: ﴿لَيۡسَ كَمِثۡلِهِۦ شَيۡءٞۖ وَهُوَ ٱلسَّمِيعُ ٱلۡبَصِيرُ١١﴾[الشورى: ١١] «چیزی همانند خدا نیست و او شنوای بیناست».

مراد از این آیه نفی صفات خدا نیست آن گونه که مبتدعان می‎گویند: از جمله سخنان ابوحنیفه  / در کتاب «الفقه الأکبر» این است: «خداوند شبیه هیچ یک از مخلوقاتش نیست و هیچ یک از مخلوقاتش شبیه او نیست. سپس در ادامه می‎گوید: تمام صفات خدا برخلاف صفات مخلوقات می‎باشد. خدا می‎داند اما علمش همانند علم ما نیست، می‎تواند اما قدرتش همانند قدرت ما نیست، می‎بیند اما رؤیتش همانند رؤیت ما نیست»[١٢٧].

نُعیم بن حمّاد[١٢٨] می‎گوید: هر کس خدا را به یکی از مخلوقاتش تشبیه کند، کفر ورزیده، و هر کس یکی از صفاتی که خداوند خود را بدان موصوف نموده، انکار نماید، کفر ورزیده است. و در صفاتی که خداوند خود را بدان موصوف نموده یا پیامبر  ج خدا را بدان موصوف نموده، تشبیهی نیست.

اسحاق بن راهَوَیه[١٢٩] گوید: هر کس خدا را توصیف کند و صفاتش را به صفات یکی از مخلوقاتش تشبیه نماید، به خداوند عظیم کفر ورزیده است.

وی در جای دیگری می‎گوید: علامت جَهمٍ و اصحابش این است که آنان به خاطر آزمندی و حرصشان بر دروغ ادعا می‎کنند که اهل سنت و جماعت، «مُشبِّهه» بلکه «مُعطِّله» هستند.

[١٢٧]- «الفقه الأکبر» به شرح علی قاری، صفحات ١٥، ٣١ و ٣٢.

[١٢٨]- او نعیم بن حماد خزاعی مروزی ابوعبدالله است. وی اولین کسی بود که کتاب مسند در زمینه احادیث را جمع‎آوری نمود. عالم‎ترین مردم نسبت به علم فرائض (ارث) بود. مدتی در عراق و حجاز در طلب حدیث اقامت کرد سپس در مصر سکونت گزید. وی به سال ٢٢٨هـ. ق وفات یافت. شرح حالش در «سیر أعلام النبلاء»، ج١٠، ص٥٩٥ آمده است. این گفته‎اش را ذهبی در کتابش «العلو» ص١١٦ نقل نموده، همچنین در کتاب «شرح السنة» اثر لالکائی به شماره: ٩٣٦ این گفته‎اش آمده است.

[١٢٩]- او اسحاق بن ابراهیم تمیمی مروزی، ابویعقوب، دانشمند خراسان در عصر خود می‎باشد. امام احمد می‎گوید: کسی مانند اسحاق در خراسان در زمینه فقه و دانش سر بلند نکرده، هر چند در بعضی مسایل با ما مخالفت می‌کرد، چون مردم پیوسته با همدیگر مخالفت دارند و اختلاف در مسایل فقهی و علمی، امری اجتناب‎ناپذیر است. خطیب بغدادی راجع به وی می‌گوید: حدیث و فقه و حفظ و صداقت و ورع و زهد و پارسائی در وجود او جمع شده است. بخاری و مسلم و ترمذی و دیگران از وی حدیث را روایت کرده‎اند. وی به سال ٢٣٨هـ ق وفات یافت. شرح حالش در کتاب «سیر أعلام النبلاء»، ج١١، صفحات ٣٥٨-٣٨٣ آمده است. این گفته‎اش در کتاب «شرح السنة»، اثر لالکائی به شماره: ٩٣٧ آمده است.