سؤال در قبر از روح و جسم است
سؤال در قبر تنها مربوط به روح نیست آنگونه که ابن حزم و دیگران اظهار داشتهاند. و فاسدتر از آن گفتهی کسانی است که میگویند: سؤال در قبر تنها مربوط به جسم بدون روح است. احادیث صحیح هر دو قول را ردّ میکند.
همچنین عذاب قبر بنا به اتفاق اهل سنت و جماعت، هم برای روح است و هم برای جسم، که روح هم به تنهایی از نعمت برخوردار میشود و عذاب میبیند و هم با جسم.
بدان که عذاب قبر همانا عذاب برزخ میباشد[٩٨٨]. پس هر کس بمیرد و مستحق عذاب باشد، حتماً عذاب میبیند چه در قبر گذاشته شود و چه گذاشته نشود، و چه درندگان او را خورده باشند یا سوخته باشد تا جایی که به خاکستر تبدیل شده باشد و ذرات وجودش در هوا پراکنده شود، یا به دار آویخته شود، و یا در دریا غرق شود. به هر حال عذاب و شکنجهای که به دفنشدگان در قبرها میرسد به روح و جسم آنها هم میرسد.
آنچه درباره نشاندن و جدا شدن استخوانهای پهلوی مرده و مانند آنها وارد شده، واجب است که مراد و مقصود از آن را بدون افراط و تفریط از پیامبر ج فهم شود. پس کلام پیامبر ج حمل بر چیزهایی نمیشود که احتمال آن را ندارد و نباید در خصوص مراد و مقصود پیامبر ج از هدایت و تبیین، کوتاهی و سهلانگاری شود. چون چه بسا در صورت سهلانگاری و کوتاهی در مقصود و مراد پیامبر ج از هدایت و تبیین، گمراهی و انحراف از راه راست حاصل میشود که فقط خدا اندازه آن را میداند. بلکه سوء فهم و کجفهمی از خدا و پیامبر ج ریشه هر بدعت و گمراهی است که در اسلام نشأت گرفته است، و این امر ریشه هر خطا و اشتباهی در فروع و اصول دین میباشد به ویژه زمانی که سوء نیت به آن اضافه شود.
[٩٨٨]- نگا: «الروح»، صفحات ٨١-٨٨.