مأخذ مدرسه‌ی ابن تیمیه
امام ابن تیمیه / منهج اهل سنت و جماعت را در علم و اعتقاد و فهم و عمل و رفتار گرفته و آن را زنده کرده و به صورتی بدیع تحریر نموده که مشخصه‌ی آن، فراوانی علم و قوت امانت و دقت ضبط است.
اما ابن تیمیه در این زمینه به وسیله جهاد راستین و مستمر علمی، گوی سبقت برده است و هم چنین راه پیشینیان را ادامه داده است.
شایسته است که در اینجا دو حقیقت بزرگ را بیان کنیم:
اول- اهل سنت و جماعت که عقیده‌ی صحیح و نجات بخش در توحید خدا- و دیگر فروع اعتقادی که به آن ملحق میشود- را تبیین می‌کنند، در همان وقت مطابق منهجی که بدان تکیه داده و در همان سیاق، اعتقاد محکم و راستین را در مسائل عدالت صحابه، برتری دادن خلفای راشدین: ابوبکر و عمر و عثمان و علی، برتری سه قرن نخست، امامت، سپری شدن وقت جنگ، دست کشیدن از تکفیر مسلمانان به خاطر ارتکاب گناهان غیر از شرک اکبر، وحدت جماعت، و پایبند بودن به منهج صحیح در فهم دین، آشکار می‌کنند.
این رابطه موضوعی و منهجی میان توحید و این مسائل نشان می‌دهد که:
الف) توحید تنها منهج حاکمی است که باید هر مسأله‌ای در سایه‌ی آن فهم شود.
ب) انحراف در این مسائل، منجر به جرح توحید و نسبت عیب دادن به آن میشود؛ مثلاً در قضیه‌ی عدالت صحابه، قدح در این عدالت، منجر به ردّ آیات قرآنی میشود که از فضل و برتری و عدالت صحابه خبر دادهاند، و ردّ قرآن هم، نوعی از الحاد و انحرف از دین است.
ج) کسانی که در گذشته و حال در این مسائل، راه باطل را پیمودهاند، عقیدهشان صحیح نیست.
دوّم- جمهور دانشمندان اهل سنت و جماعت و پیشوایان مذاهب چهارگانه و دیگر ائمه بر یک عقیدهاند هر چند در مسائل فرعی و اجتهادی با هم اختلاف نظر دارند. علمای مشهور از مذاهب مختلف در این زمینه کتاب‌هائی نوشتهند؛ از جمله امام طحاوی حنفی مذهب که این کتاب عقیده‌ی طحاوی را نوشته، امام احمد که نامهها و جوابیههائی درباره‌ی عقائد نوشته، امام بخاری، ابوزید قیروانی مالکی که آن رساله‌ی مشهورش را نوشته، امام عبدالقاهر بن طاهر بغدادی که کتاب «الفَرق بین الفِرَق» را در این زمینه نوشته، و دیگران.
خداوند در جهاد و تلاش ابن تیمیه برکت نهاده و آن را اثری خوب و ماندگار و نمونه در «مدرسه‌ی علمی و فکری متکامل» قرار داده که منهج و اسلوب خاص خود را دارد.
از جمله این اثر خوب و ماندگار، شاگردانش و در پیشاپیش همه شیخ الاسلام ابن قیم جوزیه میباشد.
حافظ ابن حجر عسقلانی می‌گوید: «بر کسی که مشغول علم است و عقل و فهم دارد، واجب است که در سخنان این مرد (ابن تیمیه) از طریق تألیفات مشهورش یا از زبان ناقلان معتمد و مطمئن تأمل کند. و اگر برای شیخ الاسلام ابن تیمیه اثری نباشد جز شاگردش، شمسالدین ابن قیم جوزیه (صاحب تألیفات سودمندی که همه اعم از موافقان و مخالفانش از آن بهره و سود بردهاند)، این خودش بزرگترین دلیل برای منزلت والایش است»[٤].
شیخ الاسلام تفهنی حنفی می‌گوید: «انسان اگر با کسی رفت وآمد و معاشرت نکند، از طریق آثارش، به احوال و اوصاف و خصوصیاتش پی برده میشود. اگر اثری برای ابن تیمیه نباشد جز علم و دانشی که شاگردش، ابن قیم جوزیه بدان متصف شده، این خودش دلیلی کافی برای گفته‌ی ماست».
و از نتایج دیگر این اثر خوب و ماندگار، کتاب‌های زیاد و ارزشمندی است که در تمام نقاط عالم انتشار یافتهاند.
یکی دیگر از اثرات خوب و ماندگار ابن تیمیه، ستایش و تمجید مؤمنان از وی در هر زمان و مکانی است.
[٤]- الشهادة الزکیة في ثناء الأئمة علی ابن تیمیه، اثر مرعی بن یوسف کرمی حنبلی، ص٧٤.