شرح عقیده طحاویه

فهرست کتاب

آنچه از روش‎های متکلمین درست است، به مطالبی بر می‎گردد که در قرآن ذکر شده است

آنچه از روش‎های متکلمین درست است، به مطالبی بر می‎گردد که در قرآن ذکر شده است

اگر انسان در نهایت روش‌های عقلی که متکلمان و فلاسفه ذکر می‎کنند، بیندیشد، می‎بیند که مطالب درست آنها به روش‎های عقلی که با فصیح‎ترین و مختصرترین عبارت در قرآن ذکر شده‎اند، بر می‎گردد. در روش‎هایی که قرآن در پیش گرفته، بیان و تحقیق کاملی وجود دارد که متکلمان و فلاسفه مانند آن را ندارند؛ خداوند متعال می‌فرماید: ﴿وَلَا يَأۡتُونَكَ بِمَثَلٍ إِلَّا جِئۡنَٰكَ بِٱلۡحَقِّ وَأَحۡسَنَ تَفۡسِيرًا٣٣[الفرقان: ٣٣] «و برای تو هیچ مَثَلی نمی‎آورند مگرآن که [پاسخی] حق و تفسیری نیکوتر برایت می‎آوریم».

و ما نمی‎گوییم: استدلال به مقدمات خفی و ادله طولانی سودمند نیست، چون خفاء و ظهور از امور نسبی هستند و چه بسا چیزی برای برخی از مردم ظاهر و آشکار باشد اما برای برخی دیگر مخفی و پنهان باشد و برای انسان در یک وقت چیزی آشکار است و همان چیز در وقتی دیگر پنهان است.

به علاوه، مقدمات هر چند خفی هستند اما برخی از مردم آنها را می‌پذیرند و چیزهای دیگری را نمی‎پدیرند که روشن‎تر و آشکارتر از آنها هستند. و گاهی نفس به علم و شناختی که از طریق بحث و تأمل به دست آورده، شاد می‎شود که به علم و شناختی که از امور ظاهر و آشکار دارد، شاد نمی‌شود. بدون شک علم به اثبات آفریدگار، و علم به واجب الوجود بودنش امری ضروری و فطری است هر چند برای برخی از مردم، شبهات و شک‎هایی ایجاد می‎شود که آنها را به روش‎های نظری می‎کشاند.