شرح عقیده طحاویه

فهرست کتاب

بیشتر سوره‎های قرآن دربردارنده هر دو نوع از توحید می‎باشند

بیشتر سوره‎های قرآن دربردارنده هر دو نوع از توحید می‎باشند

اغلب سوره‎های قرآن و بلکه هر سوره‎ای از قرآن، دربردارنده هر دو نوع از توحید می‎باشد[٨٩]. زیرا قرآن یا خبری از خدا و اسماء و صفات و افعال اوست، که این، توحید معرفتی و خبری (یعنی نوع اول توحید) می‎باشد.

یا دعوت به پرستش خدای یگانه و بی‎شریک، و دور انداختن هر چیزی که غیر از خداوند پرستش می‎شود، است که این، توحید درخواستی (یعنی نوع دوم توحید) می‎باشد.

یا امرو نهی و ملزم نمودن اطاعت از خدا می‎باشد. که این، از حقوق و تکمیل کننده‎های توحید است.

یا خبر از تجلیل خداوند از موحدان و یکتاپرستان، و لطف وعنایتی که در دنیا نسبت به آنها دارد و تجلیل و بزرگداشتی که در آخرت از آنها می‌نماید، می‎باشد. که این، پاداش توحید خداونداست.

و یا خبر از مشرکان، و مذمت‎ها و نکوهش‎هایی که در دنیا از آنان به عمل می‎آورد و عذاب و شکنجه‎هایی که در آخرت دامنگیرشان می‎شود که این، سزای کسانی است که از زیر بار توحید در رفته و از حکم توحید خارج شده‎اند.

پس همه قرآن راجع به توحید و حقوق و جزای توحید، و راجع به شرک و مشرکان و سزای آنان می‌باشد. به عنوان مثال، ﴿ٱلۡحَمۡدُ لِلَّهِ رَبِّ ٱلۡعَٰلَمِينَ٢[٩٠] راجع به توحید بحث می‎کند. ﴿ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِيمِ٣[٩١] هم در خصوص توحید می‎باشد. ﴿مَٰلِكِ يَوۡمِ ٱلدِّينِ٤[٩٢] و ﴿إِيَّاكَ نَعۡبُدُ وَإِيَّاكَ نَسۡتَعِينُ٥[٩٣] هم راجع به توحید بحث می‎کنند. ﴿ٱهۡدِنَا ٱلصِّرَٰطَ ٱلۡمُسۡتَقِيمَ٦[٩٤] در خصوص توحیدی است که دربردارنده درخواست هدایت به راه موحدانی است که خداوند آنان را از نعمت توحیدو هدایت بهره‎مند کرده است. ﴿صِرَٰطَ ٱلَّذِينَ أَنۡعَمۡتَ عَلَيۡهِمۡ غَيۡرِ ٱلۡمَغۡضُوبِ عَلَيۡهِمۡ وَلَا ٱلضَّآلِّينَ٧[٩٥] کسانی که از توحید فاصله گرفته‎اند.

همچنین خداوند به این توحید برای خودش گواهی داده و فرشتگان و پیامبران و فرستادگان خدا هم به آن گواهی داده‎اند: ﴿شَهِدَ ٱللَّهُ أَنَّهُۥ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ وَٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ وَأُوْلُواْ ٱلۡعِلۡمِ قَآئِمَۢا بِٱلۡقِسۡطِۚ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ ٱلۡعَزِيزُ ٱلۡحَكِيمُ١٨ إِنَّ ٱلدِّينَ عِندَ ٱللَّهِ ٱلۡإِسۡلَٰمُۗ[آل عمران: ١٨-١٩] «خدا که همواره نگهبان عدل [و درستی] است گواهی می‎دهد که جز او معبودی نیست و فرشتگان و دانشوران [نیزگواهی می‎دهند]؛ جز او معبودی نیست که شکست‎ناپذیر حکیم است. در حقیقت، دین نزد خدا همان اسلام است».

پس این آیه شریفه، دربردارنده اثبات حقیقت توحید و ردّی بر تمامی گروه‎های ضاله و گمراه است. دربردارنده بزرگترین و عظیم‎ترین و عادل‎ترین و راستین‎ترین شهادت از جانب بزرگترین شاهد راجع به بزرگترین امرِ مورد شهادت می‎باشد.

[٨٩]- عین عبارت «مدارج السالکین» این است: اغلب سوره‎های قرآن و بلکه هر سوره‎ای از قرآن، دربردارنده هر دو نوع از توحید می‎باشد. بلکه می‌توانیم به طور کلی بگوییم: هر آیه‎ای در قرآن، دربردارنده توحید، گواهی بر آن و دعوت کننده به سوی آن می‎باشد.

[٩٠]- آیه ٢ از سوره فاتحه (بر این اساس که «بسم الله الرحمن الرحیم» اولین آیه سوره فاتحه می‌باشد). «ستایش مخصوص پروردگار جهانیان است».

[٩١]- آیه ٣ از سوره فاتحه. «مهربانِ مهرورز».

[٩٢]- آیه ٤ از سوره فاتحه. «مالک روز جزا».

[٩٣]- آیه ٥ از سوره فاتحه. «تنها تو را می‎پرستیم و تنها از تو یاری می‌جوئیم».

[٩٤]- آیه ٦ از سوره فاتحه. «ما را به راه راست هدایت فرما».

[٩٥]- آیه ٧ از سوره فاتحه. «نه راه کسانی که بر آنان خشم گرفته شده و نه راه گمراهان».