شرح عقیده طحاویه

مثل اعلی (بهترین وصف) دربردارنده اثبات کمال برای خداوند یکتاست

خداوند متعال خود را متصف نموده به اینکه بهترین وصف از آنِ اوست، می‎فرماید: ﴿لِلَّذِينَ لَا يُؤۡمِنُونَ بِٱلۡأٓخِرَةِ مَثَلُ ٱلسَّوۡءِۖ وَلِلَّهِ ٱلۡمَثَلُ ٱلۡأَعۡلَىٰۚ﴾[النحل: ٦٠] «صفت زشت برای کسانی است که به آخرت ایمان نمی‎آورند و بهترین وصف از آنِ خداست». در جای دیگری می‎فرماید: ﴿وَلَهُ ٱلۡمَثَلُ ٱلۡأَعۡلَىٰ فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۚ وَهُوَ ٱلۡعَزِيزُ ٱلۡحَكِيمُ٢٧﴾[الروم: ٢٧] «و برای اوست صفت برتر در آسمان‎ها و زمین، و اوست شکست ناپذیر حکیم». پس خداوند سبحان صفت زشت- که دربردارنده عیب‎ها و نقص‎ها و سلب کمال است- برای مشرکان و بت پرستان قرار داده و اظهار داشته که صفت برتر – که دربردارنده اثبات همه کمال است- برای خداوند یکتا می‌باشد.

پس هر کس صفات کمال را از خداوند متعال سلب نماید، صفت زشت را برای خدا قرار داده و صفت برتری که خود را بدان متصف نموده و کمال مطلق است و در بردارنده امور وجودی و معانی ثبوتی می‎باشد. صفت برتری که هر چه در موصوف بیشتر و کامل‎تر باشد، موصوف به سبب آن صفت برتر از غیرخود، کامل‎تر و برتر است.

از آنجایی که صفات پروردگار بیشتر و کامل‎تر است، صفت برتر از آنِ اوست و خداوند از تمام ماسوای خود بدان مستحق‎تر است، بلکه محال است که دو موجود در صفت برتر مشترک باشند، زیرا آن دو موجود اگر از تمامی جهات مثل هم باشند، یکی شان بر دیگری برتری ندارد و اگر از تمامی جهات مثل هم نباشند، پس متصف به صفت برتر تنها یکی از آن دو موجود است؛ بنابراین محال است که برای کسی که صفت برتر از آنِ اوست، مثل و مانندی باشد.[١٧٥]

[١٧٥]- نگا: «مختصر الصواعق المرسلة»، ١/٢١٣-٢١٤.