ارکان ایمان
شرح عبارت: قبلاً گفته شد که این خصلت‌ها، اصول دین هستند و پیامبر ج در حدیث مشهور جبرئیل که بر صحت آن اتفاق هست، بدان جواب داد آنگاه که کسی در شکل مردی بادیه‌نشین نزد پیامبر ج آمد و از او راجع به اسلام پرسید، پیامبر ج در جواب فرمود: «أن تشهد أن لا إله إلا الله، وأن محمداً رسول الله، وتقيم الصلاة وتؤتی الزکاة، وتصوم رمضان، وتحجّ البيت إن استطعت إليه سبيلاً» «اینکه گواهی دهی که هیچ معبود بر حقی جز الله نیست و محمد فرستاده خداست، و نماز را بر پای داری و زکات بپردازی و رمضان را روزه بگیری و حج خانه خدا را در صورت توانایی [به لحاظ بدنی و مالی، و در صورت امنیت راه] به جای آوری». سپس راجع به ایمان از او پرسید، در جواب فرمود: «أن تؤمن بالله، وملائکته وکتبه ورسله واليوم الآخر وتؤمن بالقدر خيره وشرّه» «اینکه به خدا و فرشتگان و کتاب‌ها و پیامبران خدا، و روز آخرت ایمان بیاوری، و به قدر خیر و شر خدا ایمان داشته باشی». سپس راجع به احسان از پیامبر ج پرسید، آن حضرت در پاسخ فرمود: «أن تعبد الله کأنك تراه، فإن لم تکن تراه فإنه يراك»[٨٦٣] «اینکه خدا را آن گونه عبادت کنی که گویی او را می‌بینی، اگر تو او را نمی‌بینی، خدا که تو را قطعاً می‌بیند». و در «صحیح» از پیامبر ج ثابت شده که ایشان در دو رکعت نماز سنت فجر گاهی سوره‌های «کافرون و «اخلاص» را می‌خواند[٨٦٤] و گاهی دو آیه ایمان و اسلام را می‌خواند که یکی از این دو آیه در سوره بقره است:
﴿قُولُوٓاْ ءَامَنَّا بِٱللَّهِ وَمَآ أُنزِلَ إِلَيۡنَا ...﴾[البقرة: ١٣٦]
«بگویید: ایمان آوردیم به خداوند و آنچه بر ما نازل شده ...».
و دیگری در سوره آل عمران است:
﴿قُلۡ يَٰٓأَهۡلَ ٱلۡكِتَٰبِ تَعَالَوۡاْ إِلَىٰ كَلِمَةٖ سَوَآءِۢ بَيۡنَنَا وَبَيۡنَكُمۡ ...﴾[٨٦٥][آل عمران: ٦٤]
«بگو: ای اهل کتاب! بیایید بر سر سخنی که میان ما و شما مشترک است بایستیم ...».
پیامبر ج ایمان را در حدیث جماعت عبدالقیس که بر صحت آن اتفاق است، تفسیر کرده، آنجا که به آنان گفت: «آمرکم بالإيمان بالله وحده، أتدرون ما الإيمان بالله؟ شهادة أن لا إله إلا الله وحده لا شريك له، وإقام الصلاة، وإيتاء الزکاة، وأن تؤدُّوا خمسَ ما غنمتم»[٨٦٦] «شما را به ایمان به خدای یکتا امر می‌کنم. آیا می‌دانید که ایمان به خدا چیست؟ [ایمان به خدا] گواهی دادن به اینکه هیچ معبود بر حقی جز خداوند یکتا و بی‌شریک نیست، و بر پای داشتن نماز و دادن زکات و ادای یک پنجم از غنایم جنگی».
معلوم است که پیامبر ج این منظور را نداشته که این اعمال، ایمان به خداست بدون ایمان قلبی، چون در چندین جا خبر داده که حتماً باید ایمان قلبی هم همراه این اعمال باشد. پس معلوم شد که این اعمال همراه ایمان قلبی، ایمان هستند.
[٨٦٣]- تخریج آن قبلاً ذکر شد.
[٨٦٤]- مسلم به شماره: ٧٢٦؛ ابوداود به شماره: ١٢٥٦؛ نسائی، ٢/١٥٥-١٥٦؛ بیهقی، ٣/٤٢؛ و ابن ماجه به شماره: ١١٤٨ از طریق روایت ابوهریره با این لفظ آن را روایت کرده‌اند: «أن رسول الله ج قرأ في رکعتی الفجر: «قل يا أيها الکافرون» و «قل هو الله أحد»» «رسول خدا ج در دو رکعت نماز سنت فجر سوره‌های «کافرون» و «اخلاص» را خواند». ترمذی به شماره: ٤١٧؛ ابن ماجه به شماره: ١١٤٩؛ احمد در «المسند»، ٢/٩٤، ٩٥ و ٩٩؛ نسائی، ٢/١٧٠؛ عبدالرزاق به شماره: ٤٧٩٠؛ طبرانی در «المعجم الکبیر»، به شماره‌های: ١٣٥٢٧ و ١٣٥٢٨؛ بغوی به شماره: ٨٨٣؛ و بیهقی در «السنن»، ٣/٤٣ از طریق روایت ابن عمر آن را با این لفظ آورده‌اند: «رمقت النبی ج شهراً، فکان يقرأ في الرکعتين قبل الفجر، «قل يا أيها الکافرون» و «قل هو الله أحد»» «یک ماه به پیامبر ج نگریستم، او در دو رکعت قبل از نماز صبح سوره‌های «کافرون» و «اخلاص» را می‌خواند».
[٨٦٥]- مسلم به شماره: ٧٢٧؛ ابوداود به شماره: ١٢٥٩؛ احمد در «المسند»، ١/٢٣٠ و ٢٣١؛ نسائی، ٢/١٥٥؛ و بیهقی، ٣/٤٢ از طریق روایت ابن عباس آن را آورده‌اند که او گفت: رسول خدا ج در دو رکعت نماز سنت فجر آیه «قولوا آمنا بالله وما أنزل إلينا» و آیه‌ای که در سوره آل عمران است: «تعالوا إلی کلمة سواء بيننا وبينکم ...» می‌خواند.
[٨٦٦]- تخریج آن قبلاً ذکر شد.