توحید در اثبات و شناخت، و توحید در درخواست و قصد
توحیدی[٨٨] که پیامبران خدا به سوی آن دعوت کردهاند و در کتاب‌های آسمانی آمده، دو نوع می‌باشد: ١- توحید در اثبات و شناخت. ٢- توحید در درخواست و قصد.
اینک به توضیح هر یک از آنها میپردازیم:
اوّل- توحید در اثبات و شناخت: به معنای اثبات حقیقت ذات و صفات و اسماء و افعال پروردگار می‌باشد؛ پروردگاری که در تمامی این موارد، چیزی همانند او نیست همچنان که خداوند راجع به خودش خبر داده و پیامبر ج راجع به او خبر داده است. قرآن در نهایت صراحت و روشنی راجع به این نفع از توحید سخن گفته همان طور که در اوایل سورههای «حدید»، «طه»، «سجده» و «آل عمران»، و اواخر سوره «حشر»، و در کل سوره «اخلاص» و دیگر سورهها آمده است.
دوّم- توحید در درخواست و قصد: این نوع از توحید در سوره «کافرون» اوایل و اواخر سوره «سجده»، اوایل و اواسط و اواخر سوره «یونس» اوایل و اواخر سوره «اعراف»، کل سوره «انعام» و آیه ﴿قُلۡ يَٰٓأَهۡلَ ٱلۡكِتَٰبِ تَعَالَوۡاْ إِلَىٰ كَلِمَةٖ سَوَآءِۢ بَيۡنَنَا وَبَيۡنَكُمۡ﴾[آل عمران: ٦٤] «بگو: ای اهل کتاب! بیایید بر سر سخنی که میان ما و شما مشترک است بایستیم...» آمده است.
[٨٨]- از اینجا تا عبارت «دربردارنده الزام است» واقع در صفحه ٣٨٤ به طور خلاصه همراه با بعضی اضافات، برگرفته از کتاب «مدارج السالکین» اثر ابن قیم، ج٣، صص٤٤٩-٤٥٥ می‌باشد.