فقه جامع بانوان

۵- وجوب زکات

دلیل وجوب زکات قول خدایﻷاست که می‌فرماید:

﴿وَأَقِيمُواْ ٱلصَّلَوٰةَ وَءَاتُواْ ٱلزَّكَوٰةَۚ﴾[البقرة: ۱۱۰].

«و نماز را بر پا دارید و زکات را بپردازید».

ابن‌عباس بکه گوید: «رسول‌خداصبه ما امر می‌کرد نماز را اقامه و زکات را پرداخت و صله‌رحم را برقرار و پاکدامنی را رعایت نماییم». (روایت از بخاری).

از ابن‌عباس بمنقول است که: رسول‌خداصمعاذسرا به یمن فرستاد و فرمود: آنان را برای گواهی دادن بر اینکه هیچ خدایی بجز الله نیست و من فرستادۀ خدایم، فراخوان اگر اطاعت کردند به آنان ابلاغ کن که خداوند در شبانه‌روز پنج نماز را بر آنان فرض کرده، اگر در این نیز از شما اطاعت کردند به ایشان اعلان کن که خداوند بر ثروتمندان زکات را فرض کرده که از آنان تحویل گرفته شده و در بین فقراء توزیع می‌گردد». (روایت از بخاری و نسائی).

ابومالک اشعریسگوید: رسول‌‌خداصفرمود: «گرفتن وضوی کامل نصف ایمان است و الحمدالله ترازوی خیرات را پر می‌کند و تسبیح و تکبیر آسمان‌ها و زمین را پر می‌کند، نماز نور است و زکات دلیل بر درستی ایمان است، صبر روشنایی است و قرآن به نفع تو یا بر علیه تو حجت است». (روایت از نسائی).

نووی به نقل از صاحب تحریر در شرح حدیث فوق گوید: معنای برهان بودن زکات این است که انسان در روز جزا به آن چنگ می‌زند چنان که به براهین دیگر نیز متوسل می‌گردد. چنان که در روز قیامت از محل مصرف مالش سوال می‌کنند. غیر از صاحب تحریر در شرح آن گفته‌اند: معنی آن این است که: زکات دلیلی بر داشتن ایمان، دهندۀ آن است، زیرا منافق از پرداخت آن امتناع می‌ورزد چون به آن عقیده ندارد بنابراین کسی که اهل زکات و صدقات است کار وی نشانۀ صحت ایمان اوست.

صاحب نهایه گوید: برهان عبارت از محبت و دلیلی است برای طالبان اجر و ثواب که این، فرضی است خداوند در برابر آن اجر و جزای نیکو می‌دهد. و در قولی: زکات دلیل صحت ایمان صاحب آن است چون با میل و رغب نفس آن را می‌پردازد زیرا ارتباط نفس با مال شدید بوده و دل کندن از آن نشانۀ درست بودن ایمان صاحب زکات است.

قرطبی گوید: برهان بر صحت ایمان زکات دهنده است یا برهان است بر این که دهندۀ زکات از زمرۀ منافقینی نیست که به زنان و مردان دهندۀ زکات طعن و تشر می‌زنند. یا دلیل بر صحت محبت زکات دهنده نسبت به خدایﻷاست و اجر و ثوابی که در نزد خداست. چون محبت خدا و ثواب او را بر دوست‌داشتن طلا و نقره برتری داده تا جایی که از آن دل کنده و از مال خود اخراج کرده است.

سندی گوید: دلیل بر صدق صاحب آن در ادعای ایمان است. چون اقدام به بذل مال از روی خلوص نیت تنها از کسی سر می‌زند که در ایمانش صادق باشد.

ابو ایوب انصاری گوید: مردی به رسول‌خداصگفت: مرا بر انجام کاری راهنمایی کن که به وسیلۀ آن داخل بهشت شوم گفتند: این مرد چه می‌گوید؟ رسول‌خدا فرمود: «از نیاز خود سخن می‌گوید و فرمود: خدا را پرستش کن و هیچ چیزی را شریک او قرار مده و نماز را برپای‌دار، و زکات را بپرداز و صلۀ رحم بجای بیاور». (روایت از بخاری).

ابوهریره سگوید: «هنگامی که پیامبر خداصبه دیدار حق شتافت و ابوبکرسجانشین او شد، و بر اثر وفات رسول‌خدا قبایلی از عرب مرتد شدند، عمرسگفت: چگونه با مردم می‌جنگی در حالی که رسول‌خداصفرموده: «به من امر شده با مردم بجنگم تا وقتی که بگویند: خدایی به جز الله نیست، و هرکس چنین گوید در حقیقت مال و جان خود را [به جز در برابر حقوق اسلام که آنگاه حسابشان با خداست] از من مصون داشته است.