۶- حکم کسی که در قسم خوردن خود انشاءالله بگوید
هر زن، یا مردی قسم بر انجام کاری بخورد و همراه آن انشاءالله بگوید، اگر آن را انجام نداد کفارهای بر وی نیست، به دلایل زیر:
۱- ابوهریرهسگوید که رسولخداصفرمود: «هرکس سوگند بخورد و بگوید انشاءالله، سوگند او واقع نمیشود». (روایت از احمد، ترمذی، نسائی، ابن ماجه و ابن حبان).
۲- در صحیح بخاری و مسلم آمده که سلیمان بنداودإسوگند خورد که امشب با هر هفتاد همسرم مقاربت میکنم، پیامبرصفرمودند: اگر سلیمان إنشاءالله میگفت: سوگندش واقع نمیشد.
این، مذهب جمهور است.
ابنالعربی گوید: اجماع مسلمانان بر این است که گفتن انشاءالله همراه با قسم مانع انعقاد آن میباشد مشروط بر اینکه متصل باشد.
۳- عبداللهبنعمربگوید: «کسی بگوید: واللهإنشاءالله کار را انجام میدهم اگر آن را انجام ندهد قسم او واقع نمیشود». (روایت از مالک).
امام مالک گفته است: نیکوترین کلامی که در مورد استثناء شنیدهام این است که مادام بعد از قطع و فاصله، استثناء وجود ندارد.
صاحب کتاب روضه گفته است: علما بر این رأیند که اگر استثناء متصل به قسم باشد کفارهای بر وی نیست.
در ادامۀ آن گوید: این نکته را هم بدانید که باید عرف و عادات در سوگندها را نیز مد نظر داشت، چون شخص قسم خور به هنگام قسم خوردنش از چیزی، یا بر چیزی، آنچه بر قلب او خطور میکند عرف و عاداتی است که در میان آنان غالب است.
اگر فرضاً عرف او در سوگند خوردن بر چیزی مخالف اسم لغوی یا شرعی آن بود، عرف مقدم است.
اما اگر از کسانی بود که آگاه به شرع یا عرف نبود ظاهر است که عرف معتبر است و اگر بر آن آگاه بود نیز عرف معتبر است، زیرا خطور معنی عرفی بر دل از غیر آن جلوتر است مگر اینکه بگوید: خلاف آن را اراده کردهام که در این صورت اگر حقوق دیگران به معنی عرفی آن تعلق نداشت از او پذیرفته میشود.