فقه جامع بانوان

۶- برتری به وسیلۀ جهت:

در رابطه با تفضیل به وسیلۀ جهت، باید گفت: جهت پسر مقدم بر سایر جهات است؛ بنابراین، پدر و جد در صورت وجود پسر و پسر پسرتنها با فرض ارث می‌برند و هیچ‌کدام از برادران و عموهای شقیقی و پدری ارث نمی‌برند.

اگر کسی فوت کند و پدر و پسر و برادر شقیقی از خود به جای گذارد، پدر میت یک ششم را با فرض می‌گیرد چون میت، پسر دارد، و باقیماندۀ ارث را پسر، به وسیلۀ تعصیب می‌گیرد.

و اما برادر شقیقی به واسطۀ هر کدام از پسر و پدر متوفی حجب می‌گردد و در اینجا پدر از طریق تعصیب ارث نمی‌برد چون جهت پسر مقدم برجهت پدر است. و ارث گرفتن پدر از پسر اشکالی بر این وارد نمی‌سازد، زیرا ارث پدر تنها با فرض است ولی ارث پسر به واسطۀ تعصیب بوده و میان ارث به واسطۀ فرض و ارث به واسطۀ تعصیب منافاتی وجود ندارد. و در تفضیل، جهت پدر بعد از جهت پسر قرار دارد، ولی جهت پدر بر سایر جهات اعم از برادران و پسران آنان و عموها و پسران آنان، برتری دارد؛ به این معنی که اگر کسی فوت کند و پدر، و برادر شقیقی، و عموی پدری از خود به جا می‌گذارد، پدر میت به تنهایی تمام ترکه را به ارث خواهد گرفت، زیرا جهت پدر مقدم بر دو جهت برادر و عمو می‌باشد.

بعد از جهت پدر، جهت برادر و جد قرار دارد؛ بنابراین برادر شقیقی، یا پدری و جد، و پسر برادر شقیقی و پدری بر عموها و پسران آن‌ها برتری دارند.

بنابراین، اگر کسی فوت کند و برادر شقیقی و عموی شقیقی از خود به جای گذارد، برادر شقیقی، کل ترکه را به ارث می‌گیرد چون جهت برادر مقدم بر جهت عمو است.

و اگر کسی فوت کند و دارای همسر، و مادر، و پسر برادر پدری و پسر عموی شقیقی باشد، در این صورت همسر، یک چهارم ترکه را دریافت می‌دارد چون فرع وارث وجود ندارد، و مادر متوفی یک سوم ترکه را می‌گیرد چون میت فاقد فرع وارث است، و تعدادی از برادران و خواهران میت نیز وجود ندارند. و پسر برادر پدری باقیمانده را از طریق تعصیب می‌گیرد، ولی پسر عموی شقیقی ارثی نمی‌برد، زیرا جهت برادر مقدم بر جهت عمو است.