فقه جامع بانوان

شروط آن:

۱- مؤنث و دارای سهم معینی باشد. اگر سهم معینی نداشته باشد به واسطۀ غیر، عصبه نخواهد شد.

برای مثال: دختر دختر، به واسطۀ پسر دختر، یا دختر خواهر یا پسر خواهر عصبه نخواهد شد، و دختر عمو به واسطۀ پسر عمو عصبه نمی‌شود، چون همگی آنان از ذوی‌الأرحام هستند و سهمی از ارث ندارند.

۲- باید فرض او، نصف در حالت انفراد، یا دو سوم، در حالت تعدد باشد. پس اگر فرض او، غیر آن باشد عصبۀ بالغیر نمی‌گردد؛ بنابراین، مادر، به واسطۀ پدر و جده به واسطۀ جد، عصبه نمی‌گردند.

۳- باید مذکری که مؤنث را عصبه می‌گرداند در درجه و قوت قرابت مؤنث قرار داشته باشد؛ به همین خاطر خواهر شقیقه فقط با برادر شقیقی، و خواهر پدری فقط با برادر پدری، و دختر فقط با پسر عصبه می‌گردند.

از این قاعده، پسر پسرپسر مستثنی می‌شود، چون او دختر پسر را (در صورت نیاز به او علیرغم اینکه در درجۀ او قرار ندارد) عصبه می‌گرداند و آن هم بدین خاطر است کسی که به میت نزدیکتر است از میراث محروم نگردد در حالی که میراث به کسی منتقل می‌شود که نسبت به او، به میت دورتر است.

و در صورت عصبۀ بالغیر این حکم جاری می‌شود که مذکر دو برابر مؤنث را بگیرد؛ برای مثال اگر کسی فوت کند و برادر و خواهر پدر و مادری داشته باشد، برادر دو برابر خواهر را به ارث خواهد برد.

عصبۀ بالغیر منحصر به چهار نفر از اناث است که عبارتند از: دختر، دختر پسر، خواهر شقیقه و خواهر پدری است که در درجۀ و قوت قرابت ایشان، مذکری قرار داشته باشد.