فقه جامع بانوان

۴- مدت زمانی که بعد از گذشت، آن حکم به فوت مفقود صادر می‌شود:

فقهاء دربارۀ مدتی که بعد از گذشت آن حکم به مرگ مفقود صادر می‌شود اختلاف نظر دارند: از عمرسروایت شده که گفته است: هر زنی که شوهرش مفقود شود و نداند در کجاست تا چهار سال منتظر می‌ماند و سپس چهار ماه و ده شب عده را می‌گذارند آنگاه حلال می‌شود. (بخاری).

رأی مشهود از ابوحنیفه و مالک و شافعی عدم تقدیر مدت است بلکه آن به اجتهاد قضات هر زمانی بستگی دارد.

و رأی امام احمد بر این است که اگر غیبت شخص مفقود به گونه‌ای بود که غالباً چنین غیبتهایی منجر به هلاک شخص غائب می‌شد، بعد از جستجوی کامل و دقیق حکم به فوت او صادر می‌شود و همسرش باید چهار سال در انتظار بماند، چون در این گونه موارد غالب این است فوت کرده باشد، و مانند آن است که مدتی چندان بر او گذشته باشد که افراد همانند او نتوانند زنده بمانند. و اگر غیبت او به گونه‌ای بود که غالباً انسان‌های همانند او در آن زنده خواهند ماند، امر او موکول به رأی قاضی می‌شود که بعد از تعیین مدتی جهت تحری برای او با هر وسیلۀ ممکن به خاطر روشن شدن سرنوشت او، حکم به مرگ او را صادر خواهد کرد.

صاحب کتاب مغنی در یکی از دو روایت در مورد مفقودی که هلاک او غالب نیست، گفته است: مال او تقسیم نشده و همسرش ازدواج نمی‌کند مگر اینکه یقیناً مرگ او ثابت شود، یا مدتی چندان بگذرد که در آن نتواند زنده بماند. و آن هم موکول به اجتهاد محاکم است.

این، قول شافعی، محمد بن‌حسن، رأی مشهور، مالک، ابوحنیفه و ابویوسف است، چون اصل بر حیات او است و به خاطر فرضی و تقدیر از این اصل عدول نمی‌شود مگر با توفیق، و توفیقی در اینجا نیست، لذا توقف واجب است.