فقه جامع بانوان

۳- چه وقتی کفاره واجب می‌شود؟

اجماع بر این است که کفاره بعد از رجوع به زن، واجب می‌گردد؛ به دلیل فرمودۀ خدای متعال که می‌فرماید:

﴿ثُمَّ يَعُودُونَ لِمَا قَالُواْ﴾.

در اینکه آیا علت وجوب کفاره، رجوع به زن است یا ظهار؟ علما در این موضوع اختلاف دارند و همچنین در این موضوع نیز اختلاف دارند که آیا تنها جماع حرام است یا جماع و مقدمات آن حرام است؟ جمهور قائل به رأی دوم هستند؛ به دلیل این آیه که می‌فرماید:

﴿مِن قَبۡلِ أَن يَتَمَآسَّا﴾.

و بعضی از علما رأی اول را ترجیح داده و می‌گویند: تماس، در آیۀ مذکور، کنایه از جماع است.

در مورد رجوع به زن نیز اختلاف نظر دارند که عبارت است چیست؟ بنابرگفتۀ قتاده، سعیدبن جبیر، ابوحنیفه و اصحاب او، عبارت از ارادۀ جماع است، چون خداوند آن را به سبب ظهار حرام کرده است، زیرا اراده یعنی بازگشت از تصمیم به ترک آن به سوی تصمیم به انجام آن؛ خواه آن را انجام دهد یا نه.

و بنابر رأی شافعی، باز داشتن همسر بعد از ظهار به مدتی که گنجایش طلاق را دارد ولی آن را طلاق ندهد بازگشت است، چون تشبیه زن به مادر مقتضی دور کردن او است و با نگه داشتن او منافات دارد.

و بنابرقول مالک، و احمد، تنها تصمیم به جماع با او ولو اینکه جماع هم انجام نداده باشد، بازگشت محسوب است.

همچنین علما دربارۀ جماع قبل از کفاره نیز اختلاف نظر دارند: بنابر قولی، دو کفاره بر وی واجب می‌گردد، و به قولی دیگر، سه کفاره، و بنابرقولی دیگر، کفاره ساقط می‌گردد.

و بنابر رأی جمهور، یک کفاره واجب می‌گردد، که با توجه به ادلۀ فوق، رأی درست همین رأی جمهور است.