فقه جامع بانوان

فهرست کتاب

۴- وصیت برای زیان رساندن صحیح نیست

۴- وصیت برای زیان رساندن صحیح نیست

وصیتی که زیان و ضرر وراث را در برداشته باشد حرام است؛ به دلیل حدیث ابوهریرهسکه رسول‌‌خداصفرمود: «مردانی، یا زنانی هستند که شصت سال در طاعت خدا می‌کوشند ولی وقتی اجل آنان فرا رسید در وصیت به وراث آسیب می‌رسانند و در نتیجه آتش دوزخ برای آنان واجب می‌گردد». سپس ابوهریرهساین آیه را قرائن کرد: ﴿مِنۢ بَعۡدِ وَصِيَّةٖ يُوصَىٰ بِهَآ أَوۡ دَيۡنٍ غَيۡرَ مُضَآرّٖۚ وَصِيَّةٗ مِّنَ ٱللَّهِۗ وَٱللَّهُ عَلِيمٌ حَلِيمٞ ١٢ تِلۡكَ حُدُودُ ٱللَّهِۚ وَمَن يُطِعِ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥ يُدۡخِلۡهُ جَنَّٰتٖ تَجۡرِي مِن تَحۡتِهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُ خَٰلِدِينَ فِيهَاۚ وَذَٰلِكَ ٱلۡفَوۡزُ ٱلۡعَظِيمُ ١٣[النساء: ۱۲- ۱۳]. (روایت از ابوداود و ترمذی).

«[این حکم‏] پس از وصیتى است که به آن وصیت شده باشد یا [پس از] پرداخت بدهى [که دارند] بى آنکه [وصیت‏] زیان‏آور باشد. خداوند [به شما چنین‏] حکم کرده است. و خداوند داناى بردبار است...».

احمد و ابن ماجه نیز این حدیث را نقل کرده و به جای شصت سال هفتاد سال را روایت نموده‌اند.

و سعید‌بن ماجه نیز این حدیث را نقل کرده و به جای شصت سال هفتاد سال را روایت نموده‌اند:

و سعید‌بن‌منصور با اسنادی صحیح از ابن‌عباس به صورت موقوف نقل کرده که می‌فرماید: «زیان رساندن در وصیت، از کبایر است».

نسائی نیز حدیث را به صورت مرفوع آورده است. و آیۀ کریمه، ما را از غیر آن بی‌نیاز می‌کند، چون وصیت در آن مقید به عدم ضرر رساندن است.

جماعتی از أئمه بر بطلان وصیتی که به وارث ضرر می‌رساند، اجماع را نقل کرده‌اند. و چنین وصیتی با دلایل کتاب و سنت و اجماع ممنوع است.

از جمله انواع زیان‌های آن، برتری بعضی از وارث بر بعضی دیگر است، زیرا پیامبر بزرگوارصآن را جوار (جور و ستم) نامیده است.

یکی دیگر از زیان‌های چنین وصیتی، خارج کردن بخشی از مال به خاطر زیان رساندن به ارث است، زیرا اگر کسی وصیت کند تمام دارایی‌اش یا بخشی از آن صرف امور خیره گردد ولی هدف از آن محروم کردن تمام وراث یا بعضی از آنان از میراث باشد، چنین وصیتی باطل است، چون دربرگیرندۀ زیان به وراث است.

ظاهر أدله چنین مطلبی را می‌رسانند که وصیت زیان‌آورد خواه یک سوم مال باشد یا کمتر یا بیشتر از آن، تنفیذ و اجرا نمی‌شود، بلکه مردود و باطل است.