۲- هر مشروبی عقل را زایل کند خمر است
(۱) ابن‌عمربگوید: «عمرسبر بالای منبر رسول‌خدا خطبه خواند و گفت: تحریم خمر نازل شده و خمر از پنچ چیز ساخته می‌شود: انگور، خرما، گندم، جو و عسل، و هر چیزی عقل را بپوشاند خمر است. و سه موضوع باقی مانده‌اند که دوست داشتم رسول‌خداصقبل از اینکه از دنیا برود آن‌ها را بیان می‌کرد: میراث جد، معنی کلاله، و چند بابی از ابواب ربا».
راوی گوید: از ابن عمر پرسیدم: در مملکت «سند» شرابی از برنج می‌سازند حکم آن چیست؟ در جواب گفت: چنین شرابی در زمان رسول‌خداصنبود، یا گفت: در عهد عمرسنبود. (روایت از بخاری).
ابن حجر دربارۀ حدیث اول گفته: صاحبان مسانید آن را در ابواب احادیث مرفوعه وارد کرده‌اند، چون این حدیث از نظر ایشان حکم رفع داشته؛ زیرا خبر صحابی‌ای است که شاهد تنزیل و آگاه از شأن نزول آن بوده است، و عمرسدر خطبه و بر بالای منبر در محضر بزرگان اصحاب و غیر ایشان شاین مطلب را اعلام کرده و هیچ‌کدام آن را انکار نکرده‌اند. منظور عمرساز تحریم، آیه‌ای است از سورۀ مائده که در اول کتاب مشروبات ذکر شده است که عبارت است از:
﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ إِنَّمَا ٱلۡخَمۡرُ وَٱلۡمَيۡسِرُ...﴾تا آخر آیه.
عمرسبا طرح این موضوع خواسته همه را بر این مطلب آگاه سازد که منظور از خمر تنها آن نیست که از انگور ساخته شود بلکه شامل دیگر انواع مست کننده‌ها نیز می‌شود و حدیث انسسکه قبلاً ذکر شد موافق این حدیث است، زیرا صحابهساز آن حدیث فهمیده‌اند هر مست کننده‌ای حرام است از انگور باشد یا از غیر آن، و آنچه عمرسگفته است، صراحتاً در حدیث پیامبرصآمده است.
(۲) نعمان بن‌بشیرسگوید: از رسول‌خداصشنیدم می‌گفت: خمر از آب انگور، مویز، خرما، گندم، جو و ذرت ساخته شده و من شما را از هر مست کننده‌ای نهی می‌نمایم. (روایت از اصحاب سنن).
(۳) ابوداود از طریقی دیگر به نقل از نعمانسبه گونه‌ای نقل کرده که می‌فرماید: «بعضی از خمر، از انگور است، و بعضی از خرما است، و بعضی از عسل است و بعضی از گندم است، و بعضی از جو است».
راغب اطفهانی در «مفردات القرآن» گوید: به این دلیل به مست کننده خمر می‌گویند چون عقل را می‌پوشاند. به نزد بعضی هر مست کننده‌ای خمر است، و به نزد بعضی دیگر خاصه اسم مشروبی است که از انگور ساخته می‌شود، و به نزد بعضی اسم مست کننده ایست که از انگور و خرما ساخته می‌شود. و به نزد بعضی دیگر اسم مشروبی است که ساخته نشده است، ولی راجح آن است که هر ماده‌ای مست کننده باشد در حقیقت، خمر است.
ابونصر بن قشیری در تفسیر آن گفته: بدان علت خمر نامیده شده است چون عقل را می‌پوشاند.
ابن الأعرابی گوید: به علت بوی بد آن خمر نامیده شده است.
و در قولی مرجوح، بدین علت است که عقل را فاسد می‌کند.
ابن سیده در کتاب «المحکم» گفته: در حقیقت، خمر اسم مسکری است که از انگور ساخته شده و نام بردن دیگر مسکرات به نام خمر از روی مجاز است.
صاحب کتاب «الهدایة» که از علماء حنیفه است گوید: به نزد ما خمر مشروبی است که از آب انگور ساخته شده و دارای غلظت باشد، و معروف به نزد اهل لغت و اهل علم همین است. در ادامه گوید: و گفته شده که خمر، اسم هر مست کننده‌ایست، زیرا رسول‌خداصمی‌فرماید: «هر مست کننده‌ای خمر است». و در جای دیگری می‌فرماید: «خمر از این دو درخت است». چون واژه‌ای خمر از مخامرۀ عقل گرفته شده و این مخامره در هر مست کننده‌ای موجود است.