فقه جامع بانوان

۷۴- چگونگی برگزاری حج و عمره

۱- هرگاه خواهر یا برادر مسلمان ارادۀ انجام حج کرد و به میقات نزدیک شد، مستحب است ناخن‌های خود را گرفته، و موهای زیربغل و پیشین را تراشیده سپس غسل و وضوی احرام انجام داده و آنگاه لباس‌های احرام بپوشد.

۲- هنگام رسیدن به میقات دو رکعت نماز بخواند و نیت حج یا عمره و احرام به آن یا به عمره بیاورد، زیرا نیت، رکن حج است و بدون آن حج صحیح نیست، خواه به صورت افراد باشد یا تمتع، یا قران.

۳- با پوشیدن لباس احرام، گفتن تلبیه برای خواهر مسلمان با صدای آهسته به گونه‌ای که خود بشنود در هر فراز و نشیبی و در هنگام رسیدن به سواران و پیادگان و در بامدادن و بعد از هر نمازی، مستحب است.

۴- مستحب است خواهر مسلمان برای خود و والدین و فرزندان و سایر مسلمانان دعا کرده و بر رسول‌خداصدرود بفرستد هربار که تلبیه می‌گوید.

۵- برخواهر مسلمان لازم است بر نیازمندان صدقه دهد، تا حج او، یک حج مبرور باشد.

۶- همچنین نباید به جز ذکر خدا در مسائلی صحبت کند که موجب خشم خدا بشود و جز در هنگام ضرورت، نباید صحبت کند.

۷- از جماع و مقدمات و انگیزه‌های آن، و ستیز با رفقا و جدال در امور بی‌فایده بپرهیزد.

۸- مستحب است برای دخول به مکه غسل نماید و از سمت بالای شهر داخل شود.

۹- از استفاده از بوی خوش و قیچی کردن موهای خود بپرهیزد.

۱۰- هنگام روی کردن به کعبه از «باب‌السلام» داخل شده و أدعیۀ دخول مسجد را بخواند و آداب داخل شدن را رعایت نموده و خود را با خشوع و تواضع، و تلبیه بیاراید و بگوید: «بِسم‌الله، وبِالله وَإِلی اللهِ اللَّهُمَّ افْتَحْ لِيْ أَبْوَابَ رَحْمَتِكَ».

۱۱- با مشاهدۀ کعبه دست‌ها را بلند کرده و بگوید: «اللَّهُمَّ أَنْتَ السَّلَامُ، وَمِنْك السَّلَامُ، حَيِّنَا رَبَّنَا بِالسَّلَامِ، اللَّهُمَّ زِدْ هَذَا الْبَيْتَ تَعْظِيمًا، وَتَشْرِيفًا، وَتَكْرِيمًا، وَمَهَابَةً، وَبِرًّا، وَزِدْ مَنْ عَظَّمَهُ وَشَرَّفَهُ، مِمَّنْ حَجَّهُ وَاعْتَمَرَهُ تَعْظِيمًا، وَتَشْرِيفًا، وَتَكْرِيمًا، وَمَهَابَةً، وَبِرًّا، الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ كَثِيرًا، كَمَا هُوَ أَهْلُهُ، وَكَمَا يَنْبَغِي لِكَرَمِ وَجْهِهِ، وَعِزِّ جَلَالِهِ، الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي بَلَّغَنِي بَيْتَهُ، وَرَآنِي لِذَلِكَ أَهْلًا، وَالْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَى كُلِّ حَالٍ، اللَّهُمَّ إنَّك دَعَوْت إلَى حَجِّ بَيْتِكَ الْحَرَامِ، وَقَدْ جِئْتُك لِذَلِكَ، اللَّهُمَّ تَقَبَّلْ مِنِّي، وَاعْفُ عَنِّي، وَأَصْلِحْ لِي شَأْنِي كُلَّهُ، لَا إلَهَ إلَّا أَنْتَ».

۱۲- بعد از آن به طرف حجرالأسود رفته، و بدون صدا آن را می‌بوسی یا دست را به آن کشیده و می‌بوسی. اگر نتوانستی از دور و در مقابل آن به آن اشاره می‌کنی.

زیارت حجرالأسود باید با طهارت صورت گیرد سپس بگوید: «بِاسْمِ اللَّهِ، وَاَللَّهُ أَكْبَرُ، إيمَانًا بِك، وَتَصْدِيقًا بِكِتَابِك، وَوَفَاءً بِعَهْدِك، وَاتِّبَاعًا لِسُنَّةِ نَبِيِّك مُحَمَّدٍ ج ».

سپس، بیت را در سمت چپ قرار داده و شروع به طواف می‌کند و هم زمان دعا و ذکر خدایﻷرا خوانده و بر پیامبرصدرود می‌فرستد. هنگام رسیدن به رکن یمانی به آن دست کشیده و در خاتمۀ دور بگوید. ﴿رَبَّنَآ ءَاتِنَا فِي ٱلدُّنۡيَا حَسَنَةٗ وَفِي ٱلۡأٓخِرَةِ حَسَنَةٗ وَقِنَا عَذَابَ ٱلنَّارِ ٢٠١﴾[البقرة: ۲۰۱].

۱۳- چون از طواف فارغ شدی به طرف مقام ابراهیم رفته و در آنجا دو رکعت نماز به جا آورده و دو رکعت اول بعد از فاتحه، قل یا أیها الکافرون، و دو رکعت دوم بعد از فاتحه، قل‌هوالله احد را می‌خوانی. این‌ نماز را نماز طواف می‌گویند.

۱۴- بعد از آن به طرف آب زمزم رفته و در حالی که رو به کعبه ایستاده‌ای آب بنوش تا سیر شوی.

۱۵- سپس به طرف باب‌الملتزم می‌روی و از خدا خیرات و برکات دو جهان را می‌طلبی و بعد از آن اگر توانستی به طرف حجرالأسود رفته و آن را بوسه می‌زنی و بعداً از «باب‌الصفا» به طرف صفا خارج می‌شوی و این آیه را تلاوت می‌نمایی.

﴿۞إِنَّ ٱلصَّفَا وَٱلۡمَرۡوَةَ مِن شَعَآئِرِ ٱللَّهِ﴾[البقرة: ۱۵۸].

«بى‏گمان «صفا» و «مروه» از شعائر خدا هستند».

وقتی که به کوه صفا رسیدی رو به کعبه می‌ایستی و سه بار الله‌اکبر گفته و این ذکر را می‌خوانی: «لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيْكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ، وَلَهُ الْحَمْدُ، وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيْرٌ، لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ وَحْدَهُ، صَدَقَ اللهُ وَعْدَهُ، وَنَصَرَ عَبْدَهُ، وَهَزَمَ اْلأَحْزَابَ وَحْدَهُ»بعداً خیرات و برکات دو جهان را از خدا می‌طلبی. این سعی، بنابر قول ارحج واجب است و تارک آن یا بعضی از آن باید دم بپردازد.

اگر محرم قصد حج تمتع را داشته باشد بعد از سعی بین صفا و مروه‌ موهای خود را کوتاه می‌کند. و در اینجا، اعمال عمره تمام شده و آنچه از وی ممنوع شده بود برایش مباح می‌گردد.

۱۶- اما کسانی که احرام به انجام حج افراد یا قران بسته‌اند در احرام باقی می‌مانند. در روز هشتم ذی‌الحجه شخصی که به نیت حج تمتع رفته است، احرام را در منزلش بسته و با سایر حجاج به سمت منی حرکت می‌کند و شب را در منی می‌ماند.

۱۷- بعد از طلوع خورشید یا بعد از خواندن پنج نماز شبانه‌روز در منی، به سمت عرفات حرکات می‌کند. سپس در کنار مسجد نمره پیاده شده و غسل می‌کند و نمازهای ظهر و عصر را به صورت قصر و جمع تقدیم می‌خواند، این در صورتی است که نماز را با جماعت بخواند، اما اگر نتواند با جماعت بخواند، نماز را جمع و قصر می‌خواند به هر طوری که امکانش بود، تقدیم یا تأخیر. وقوف در عرفه را بعد از زوال آغاز کند، و در کنار صخره‌های عرفه یا نزدیک آن‌ها وقوف می‌کند، زیرا رسول‌خداصدر آنجا توقف کرده است.

۱۸- وقوف در عرفه رکن اعظم حج است.

بالا رفتن از جبل‌الرحمه لازم و سنت نیست و در آنجا رو به قبله ایستاده و شروع به خواندن دعا، و اذکار و تضرع و ابتهال می‌کند تا شب فرا می‌رسد. با فرارسیدن شب به سمت مزدلفه حرکت می‌کند و نمازهای مغرب و عشاء را به صورت جمع‌التأخیر در مزدلفه می‌خواند و شب را در آنجا بسر می‌برد.

۱۹- بعد از طلوع فجر، در مشعرالحرام توقف کرده و تا روشن شدن کنار شرقی آسمان، زیاد ذکر خدا را کرده و بعداً سنگریزه‌ها را جمع نموده و به طرف منی باز می‌گردد. وقوف در مشعرالحرام واجب و ترک آن موجب دم می‌گردد.

۲۰- بعد از طلوع خورشید جمرۀ عقبه را با هفت سنگ رمی می‌کند.

۲۱- بعد از آن در صورت امکان، هدی را ذبح کرده و موهای سرش را کوتاه می‌کند. با این عمل، محرمات سابق به جز جماع برای حاجی مباح می‌گردد.

۲۲- سپس به طرف مکه برگشته و به مانند طواف القدوم، طواف افاضه را انجام می‌دهد. این طواف را طواف الزیارۀ نیز می‌گویند. اگر احرام به تمتع بسته باشد بعد از طواف، سعی بین صفا و مروه را انجام می‌دهد.

اگر حاجی به نیت حج افراد یا قران احرام بسته باشد، و در طواف قدوم سعی کرده باشد لازم نیست دوباره سعی کند.

بعد از این طواف، تمام محظورات [حرام‌های] سابق حتی جماع برای او حلال می‌شود.

۲۳- بعد از آن به منی بازگشته و شب در آنجا می‌ماند و مبیت (ماندن به شب) در منی واجب و با ترک آن دم بر او لازم می‌گردد.

۲۴- بعد از زوال روز یازدهم ذی‌الحجه، اول جمرۀ سمت منی بعد از آن جمرة وسطی را رمی کرده و رو به قبله ایستاده و دعا کرده و ذکر خدایﻷرا می‌کند. آنگاه جمرة عقبه را رمی می‌کند و توقف نمی‌کند.

۲۵- لازم است قبل از غروب به هر کدام از سه جمره هفت سنگ پرتاب کند، و در روز دوزادهم نیز به همان ترتیب سه جمره را رمی کند.

۲۶- بعد از آن مخیر هست میان این که قبل از غروب روز دوازدهم به سوی مکه حرکت کند، یا شب در آنجا بماند و در روز سیزدهم نیز با همان ترتیب سابق هر سه جمره را رمی کند. رمی جمار واجب است و با ترک آن خون واجب می‌گردد.

۲۷- هرگاه تصمیم به بازگشت به دیار خود گرفتی، واجب است طواف الوداع را انجام دهی.

بنابراین، اگر خواهر، یا برادر مسلمان طواف الوداع را ترک کند، اگر امکان داشته باشد برای آن باید بازگردد، در غیر آن صورت باید گوسفندی را در فدیۀ آن ذبح کند.

چکیدۀ اعمال حج و عمره، عبارت است از: احرام از میقات، طواف، سعی، کوتاه کردن مو، اعمال عمره در اینجا پایان می‌یابد، ولی برای حج، وقوف در عرفه که رکن است و رمی جمرات، و طواف الافاضه و مبیت (ماندن به شب) در منی، و ذبح که از واجبات هستند اضافه می‌گردد.