فقه جامع بانوان

۴۳- کسی که وقوف در عرفه را از دست بدهد:

این مسأله چهار صورت دارد:

نخست: آخرین وقت وقوف در عرفه آخر شب قربان است، بنابراین اگر کسی تا طلوع فجر روز قربان موفق به وقوف در عرفه نشد، بدون خلاف حج را از دست داده است. بنابه قول جابر: حج وی تا طلوع فجر در شب جمع از دست نمی‌رود. ابوزبیر گوید: از جابر پرسیدم «آیا رسول‌خدا چنین گفت؟» گفت: بله. (روایت از إثرم).

فرمودۀ رسول‌خداصکه گوید: «حج عرفه است هرکس قبل از نماز فجر به آنجا برسد و شب و روز را در آنجا جمع کرد در واقع حج او کامل است». (روایت از ابوداود، ترمذی، نسائی، ابن‌ماجه و بیهقی).

دلیل بر فوت حج با خروج شب جمع می‌باشد.

دوم: آن‌کس که حج او فوت شود. با طواف و سعی و تقصیر تحلل او حاصل می‌شود. این روایت بسیاری از اهل علم است.

سوم: باید به حج فاسد خود ادامه دهد، و این قول مزنی است. و گوید: انجام تمام اعمال حج بر او لازم است زیرا از دست دادن بعضی از اعمال موجب سقوط باقی اعمال نمی‌گردد.

شافعی در مسند خود آورده است: عمر به ابوایوب که حج را از دست داده بود گفت: اعمالی را انجام بده که عمره کننده انجام می‌دهد، بعد از آن تحلل نموده و اگر سال آینده حج کردی آنچه برایت از هدی میسر شد با خود بیاور.

إثرم به نقل از سلیمان بن‌یسار آورده که: هباربن‌اسود در شام به سفر حج رفت و در روز عید قربان به مکه رسید، عمر به وی گفت: چرا تأخیر کردی؟ گفت: گمان کردم امروز روز عرفه است، عمر گرفت: برو و هفت بار بیت را طواف کن و اگر هدیی با خود آورده‌ای آن را ذبح کنی، سپس در سال آینده حج کن اگر قدرت مالی داشتی هدیی با خود بیاور و اگر نداشتی سه روز در حج و هفت روز بعد از بازگشت به منزل روزه بگیر انشاءالله. نجاد به نقل از عطاء آورده که: «رسول‌خداصفرمود: هرکس حج را از دست بدهد دم بر او واجب است و باید، و باید به جای آن عمره کند و در سال آینده حج کند». (روایت از احمد و مسلم).

چهارم: حج از دست رفته واجب باشد یا تطوع، قضای آن در سال آینده بر او لازم است و این قول مالک، شافعی و اصحاب رأی است.

برکسی که حج را از دست داده هدی لازم است. این قول بسیاری از صحابه و فقهاء به جز اصحاب رأی است، اصحاب رأی گویند: هدی بر او لازم نیست.

دلیل ما حدیث رسول‌خداصاست که: وقتی از او سؤال شد: آیا حج بیش از یک بار است؟ فرمود: خیر، یک بار است. همچنین این اجماع صحابه هم است. همچنین به این دلیل که شخص حج از دست رفته قبل از اتمام آن را احرام خارج شده است بنابراین مانند محرمی است که حج را از دست نداده است بلکه قبل از اتمام آن از احرام خارج شده است هدی بر او لازم است.