۹- نصاب خرما و انگور به وسیلۀ تخمین معلوم می‌شود نه با پیمانه:
عبدالرحمن‌بن مسعودبن‌نیاز گوید: سهل بن ابی‌حثمه به مجلس ما آمد و حدیث رسول‌خداصرا برای ما بازگو کرد که فرموده: «هرگاه تخمین زدید زکات را بگیرید و یک سوم آن را به حساب نیاورید اگر این کار را نکردید یک چهارم آن را نباید حساب کند». (روایت از ابوداود و ترمذی و نسائی).
ترمذی گوید: در نزد اکثر اهل علم دربارۀ تخمین، عمل بر حدیث سهل‌بن‌ابی حثمه است. و احمد و اسحاق بر این رأیند.
علت خرص (تخمین) بدین خاطر است: عادتاً به محض رسیدن میوه، آن را چیده و مصرف می‌کنند، لذا ضروری است قبل از چیدن و خوردن و هر تصرفی دیگر تخمین و سرشماری شود، که بعد از آن مالک به دلخواه خود در آن تصرف کرده و مقدار تعین شدۀ زکات را تضمین می‌نماید. و بر شخص خارص (تخمین کننده) لازم است از تخمین یک سوم یا یک چهارم باغ صرف نظر کند تا گشایش برای مالک باشد چون آنان برای خود و مهمان و همسایگان و فروش، بدان نیازمنداند، و این یک سوم یا یک چهارم جبران ضایعاتی است که به وسیله رهگذران و پرندگان و باد و غیره بدان وارد می‌شود، و اگر آن مقدار مستثنی نگردد مالک باغ ضرر خواهد کرد.