باب (۸۱): هرکس، طواف کعبه نماید، از احرام، بیرون می‌شود
٧۴۴- عن ابْنِ جُرَيْجٍ: أَخْبَرَنِي عَطَاءٌ قَالَ: كَانَ ابْنُ عَبَّاسٍ بيَقُولُ: لاَ يَطُوفُ بِالْبَيْتِ حَاجٌّ وَلاَ غَيْرُ حَاجٍّ إِلاَّ حَلَّ، قُلْتُ لِعَطَاءٍ: مِنْ أَيْنَ يَقُولُ ذَلِكَ؟ قَالَ: مِنْ قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَى:﴿ثُمَّ مَحِلُّهَآ إِلَى ٱلۡبَيۡتِ ٱلۡعَتِيقِ﴾[الحج: ۳۳] قَالَ: قُلْتُ: فَإِنَّ ذَلِكَ بَعْدَ الْمُعَرَّفِ، فَقَالَ: كَانَ ابْنُ عَبَّاسٍ بيَقُولُ: هُوَ بَعْدَ الْمُعَرَّفِ وَقَبْلَهُ، وَكَانَ يَأْخُذُ ذَلِكَ مِنْ أَمْرِ النَّبِيِّ ص، حِينَ أَمَرَهُمْ أَنْ يَحِلُّوا فِي حَجَّةِ الْوَدَاعِ. (م/۱۲۴۵)
ترجمه: ابن جریج می‌گوید: عطا به من گفت: ابن عباس بمی‌گوید: هر شخصی که قصد انجام حج را داشته باشد و هر کسی که قصد انجام عمره را داشته باشد، به محض طواف کعبه، از احرام، بیرون می‌شود.
ابن جریج می‌گوید: به عطا گفتم: استدلالش برای این مطلب چیست؟ گفت: این سخن الله متعال است که می‌فرماید: ﴿ثُمَّ مَحِلُّهَآ إِلَى ٱلۡبَيۡتِ ٱلۡعَتِيقِ﴾[الحج: ۳۳] یعنی آنگاه احرام او تا رسیدن به خانه‌ی کعبه می‌باشد.
ابن جریج می‌گوید: من گفتم: بیرون شدن از احرام بعد از وقوف در عرفه می‌باشد. گفت: ابن عباس بمی‌گوید: بیرون شدن قبل از وقوف در عرفه و بعد از آن، می‌باشد. و همچنین از سخن رسول الله ص که به آنان دستور داد تا در حجه الوداع از احرام، بیرون بیایند، این مسئله را استنباط می‌نمود.
شرح: آنچه بیان گردید، مذهب ابن عباس باست؛ اما جمهور سلف و خلف می‌گویند: فرد حاجی به محض انجام طواف قدوم از احرام، بیرون نمی‌شود؛ بلکه تا زمانی که وقوف عرفه ننماید و رمی‌نکند و سر نتراشد و طواف زیارت را انجام ندهد، به طور کامل حلال نمی‌شود (یعنی همه ممنوعات احرام برایش جایز نمی‌شوند)....باید دانست که استدلال ابن عباس به آیه، درست نیست؛ زیرا مفهوم آیه این است که قربانی‌اش را در حرم، ذبح نماید و در آیه، هیچگونه اشاره‌ای به بیرون آمدن از احرام، وجود ندارد؛ زیرا اگر هدف آیه، بیرون آمدن از احرام باشد، باید به محض رسیدن قربانی به حرم، قبل از طواف، شخص از احرام بیرون بیاید. در صورتی که چنین چیزی به اتفاق درست نیست.
استنباط ایشان از دستور پیامبر اکرم ص نیز درست نیست؛ زیرا پیامبر اکرم ص در آن سال به آنها دستور داد تا نیت حج شان را به عمره، تبدیل نمایند. (شرح امام نووی بر صحیح مسلم با اندکی تصرف). مترجم