فیض الباری شرح مختصر صحیح البخاری- جلد سوم

۲٧- باب: الکَیْلِ عَلَى الْبَائِعِ وَالمُعطِي
باب [۲٧]: وزن بار، بر عهدۀ فروشنده و بر عهدۀ دهنده است [۳۸۱]

۱٠۱۴- عَنْ جَابِرٍ س، قَالَ: تُوُفِّيَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عَمْرِو بْنِ حَرَامٍ سوَعَلَيْهِ دَيْنٌ، فَاسْتَعَنْتُ النَّبِيَّ جعَلَى غُرَمَائِهِ أَنْ يَضَعُوا مِنْ دَيْنِهِ، فَطَلَبَ النَّبِيُّ جإِلَيْهِمْ فَلَمْ يَفْعَلُوا، فَقَالَ لِي النَّبِيُّ ج: «اذْهَبْ فَصَنِّفْ تَمْرَكَ أَصْنَافًا، العَجْوَةَ عَلَى حِدَةٍ، وَعَذْقَ زَيْدٍ عَلَى حِدَةٍ، ثُمَّ أَرْسِلْ إِلَيَّ»، فَفَعَلْتُ، ثُمَّ أَرْسَلْتُ إِلَى النَّبِيِّ ج، فَجَاءَ فَجَلَسَ عَلَى أَعْلاَهُ، أَوْ فِي وَسَطِهِ، ثُمَّ قَالَ: «كِلْ لِلْقَوْمِ»، فَكِلْتُهُمْ حَتَّى أَوْفَيْتُهُمُ الَّذِي لَهُمْ وَبَقِيَ تَمْرِي كَأَنَّهُ لَمْ يَنْقُصْ مِنْهُ شَيْءٌ [رواه البخاری: ۲۱۲٧].

۱٠۱۴- از جابرسروایت است که گفت: عبدالله بن عمرو بن حرامس[که پدر جابر راوی حدیث باشد] وفات یافت و قرضدار بود، از پیامبر خدا جخواهش کمک کردم تا از قرضدارانش بخواهند که چیزی از قرض او را ببخشند.

پیامبر خدا جاین خواهش را از آن‌ها نمودند، ولی آن‌ها قبول نکردند، [زیرا از مردم یهود بودند].

پیامبر خدا جبرایم گفتند: «برو، و خرمای خود را صنف بندی کن، (عجو) را یک طرف و (عذق زید) را یک طرف، بعد از آن [کسی را] نزد من بفرست».

قرار فرمودۀشان عمل کردم و کسی را نزدشان فرستادم، پیامبر خدا جآمدند، و بر روی خرماها یا در وسط خرماها نشسته و گفتند: «برای این مرم [یعنی: طلبگاران عبدالله بن عمروب]پیمانه کند».

مقدار طلب آن‌ها را برای آن‌ها پیمانه کردم، و خرما هایم همچنان به حال خود باقی بود، و گویا از آن چیزی کم نشده بود [۳۸۲].

[۳۸۱] مراد از (دهنده) کسی است که مال را می‌دهد، مثلا: کسی که برای دیگری گندم به قرض می‌دهد، مزد وزن کردن آن بر عهدۀ قرض دهندۀ است، ولی اگر کسی قرض خود را اداء می‌کند، مسؤولیت و مصروفیت وزن آن بر عهدۀ قرض دهنده است. [۳۸۲] از احکام و مسائل متعلق به این حدیث آنکه: ۱) (عجوه) و (عذق زید) دو نوع خرما از انواع بسیار خرما‌های مدینۀ منوره است، ابو محمد جوینی در کتاب (الفروق) می‌گوید: من در مدینه بودم، شنیدم که مرمان آن دیار در نزد امیر مدینه تا شصت نوع خرمای سیاه را نام بردند، وانواع خرمای سرخ، از این هم بیشتر. ۲) این حدیث، بیانگر معجزۀ باهری برای پیامبر خدا جاست، و از علائم نبوت شمرده می‌شود. ۳) پیمانه کردن و دیگر تکالیف مال قرض، و مالی که فرخته می‌شود، تا وقت تسلیم دادن آن، بر عهدۀ قرض دهنده (طلبگار) و فروشنده است، و وقتی که قرضدار، قرض خود را پس می‌دهد، پیمانه کردن و دیگر تکالیف آن بر عهدۀ قرض دهنده (قرضدار) است.