فیض الباری شرح مختصر صحیح البخاری- جلد سوم

۱۸- باب: التَّلْبِیَةِ إِذَا انْحَدَرَ فِي الوَادِي
باب [۱۸]: تلبیه گفتن هنگام سرازیر شدن در وادی

٧۸۸- عَن ابْنِ عَبَّاسٍ ب، قَالَ: قَالَ النَّبِيُّ ج: «أَمَّا مُوسَى كَأَنِّي أَنْظُرُ إِلَيْهِ إِذْ انْحَدَرَ فِي الوَادِي يُلَبِّي» [رواه البخاری: ۱۵۵۵].

٧۸۸- از ابن عباسبروایت است که گفت: پیامبر خدا جفرمودند:

«... هرچه که موسی÷است، گویا همین حالا به طرفش نگاه می‌کنم که در همین وادی سرازیر گشته و تلبیه می‌گوید» [۱۱۳].

[۱۱۳] از احکام و مسائل متعلق به این حدیث آنکه: ۱) تلبیه گفتن در هنگام سرازیر شدن به سرا شیبی، و بالا شدن به بلندی سنت است. ۲) در اینکه پیامبر خدا جموسی÷را چگونه دیده‌اند، دو نظر وجود دارد، اول آنکه موسی÷در زمان حیات پیامبر خدا جبه طور حقیقی حج کرده است، و پیامبر خدا جدر عالم کشف او را در آن حالت و در آن مکان دیده‌اند، زیرا انبیاء الله زنده‌اند، و می‌خواهند همیشه در عبادت خداوند متعال باشند، چنان‌چه در صحیح مسلم آمده است که پیامبر خدا جفرمودند: «موسی÷را دیدم که در قبر خود نماز می‌خواند». ونظر دوم آن است که موسی÷در حالت حیات عادی خود حج کرده است، و حالت حج کردن موسی÷برای پیامبر خدا جبیان گردیده است، و این توصیف آن‌چنان دقیق بوده است که گویا پیامبر خدا جبه طرف موسی÷نگاه می‌کنند.