فیض الباری شرح مختصر صحیح البخاری- جلد سوم

۳- باب: الإِجارَةِ مِنَ العَصْرِ إِلَى اللَّیْلِ
باب [۳]: مزدوری از عصر تا شب

۱٠۵۶- عَنْ أَبِي مُوسَى س، عَنِ النَّبِيِّ جقَالَ: مَثَلُ المُسْلِمِينَ، وَاليَهُودِ، وَالنَّصَارَى، كَمَثَلِ رَجُلٍ اسْتَأْجَرَ قَوْمًا يَعْمَلُونَ لَهُ عَمَلًا يَوْمًا إِلَى اللَّيْلِ، عَلَى أَجْرٍ مَعْلُومٍ، فَعَمِلُوا لَهُ إِلَى نِصْفِ النَّهَارِ، فَقَالُوا: لاَ حَاجَةَ لَنَا إِلَى أَجْرِكَ الَّذِي شَرَطْتَ لَنَا وَمَا عَمِلْنَا بَاطِلٌ، فَقَالَ لَهُمْ: لاَ تَفْعَلُوا، أَكْمِلُوا بَقِيَّةَ عَمَلِكُمْ، وَخُذُوا أَجْرَكُمْ كَامِلًا، فَأَبَوْا، وَتَرَكُوا، وَاسْتَأْجَرَ أَجِيرَيْنِ بَعْدَهُمْ، فَقَالَ لَهُمَا: أَكْمِلاَ بَقِيَّةَ يَوْمِكُمَا هَذَا وَلَكُمَا الَّذِي شَرَطْتُ لَهُمْ مِنَ الأَجْرِ، فَعَمِلُوا حَتَّى إِذَا كَانَ حِينُ صَلاَةِ العَصْرِ، قَالاَ: لَكَ مَا عَمِلْنَا بَاطِلٌ، وَلَكَ الأَجْرُ الَّذِي جَعَلْتَ لَنَا فِيهِ، فَقَالَ لَهُمَا: أَكْمِلاَ بَقِيَّةَ عَمَلِكُمَا مَا بَقِيَ مِنَ النَّهَارِ شَيْءٌ يَسِيرٌ، فَأَبَيَا، وَاسْتَأْجَرَ قَوْمًا أَنْ يَعْمَلُوا لَهُ بَقِيَّةَ يَوْمِهِمْ، فَعَمِلُوا بَقِيَّةَ يَوْمِهِمْ حَتَّى غَابَتِ الشَّمْسُ، وَاسْتَكْمَلُوا أَجْرَ الفَرِيقَيْنِ كِلَيْهِمَا، فَذَلِكَ مَثَلُهُمْ، وَمَثَلُ مَا قَبِلُوا مِنْ هَذَا النُّورِ [رواه البخاری: ۲۲٧۱].

۱٠۵۶- از ابو موسیساز پیامبر خدا جروایت است که فرمودند: «مثال مسلمانان [در مقارنه با] یهود و نصارا مانند شخصی است که مردمی را به مزدوری می‌گیرد تا برایش یک روز از صبح تا شام مقابل مزد معینی کار کنند، ولی آن‌ها برایش تا نیم روز کار کرده و گفتند: ما را به مزدی که برای ما تعیین کرده‌ای ضرورتی نیست، و کاری را که تا حالا انجام داده‌ایم باطل باشد».

«آن شخص می‌گوید: چنین نکنید، بقیۀ کار خود را انجام دهید و مزد خود را به طور کامل بگیرید، ولی آن‌ها ابا می‌ورزند و کار را ترک می‌کنند».

«آن شخص بعد از آن دو مزدور دیگر می‌گیرد، و برای آن‌ها می‌گوید: شما همین باقی ماندۀ روز را کار کنید، من مزدی را که برای آن‌ها تعیین کرده بودم، به طور کامل برای شما دو نفر می‌دهم».

«آن‌ها تا وقت نماز عصر کار می‌کنند، و [برای صاحب کار] می‌گویند: آنچه را که تا حالا برایت انجام داده‌ایم باطل باشد، و مزدی را که برای ما تعیین نموده بودی، از خودت باشد».

«آن شخص برای آن دو نفر می‌گوید: باقی ماندۀ کار خود را تمام کنید، زیرا از روز چیز کمی باقی مانده است، ولی آن‌ها ابا می‌ورزند [و کار را ترک می‌گویند]».

«آن شخص مردم دیگری را مزدور می‌کند تا باقی ماندۀ روز را برایش کار کنند، آن‌ها باقی ماندۀ روز را تا غروب آفتاب کار می‌کنند، و مزد هردو گروه گذشته را دریافت می‌دارند.

و این مثال مسلمانان و مثال چیزی است که از این نور [یعنی: نور اسلام] قبول کرده‌اند» [۴۳۱].

[۴۳۱] از احکام متعلق به این حدیث آنکه: ۱) ثواب اعمال امت اسلامی از ثواب اعمال امم سابقه بیشتر است. ۲) کسانی که از اهل کتاب، در زمان بعثت نبوی و بعد از آن تا به امروز وجود داشته‌اند، اگر به پیامبر خدا جمحمد ایمان نیاورده باشند، از ایمان آوردن آن‌ها به پیامبران سابق برای آن‌ها فایدۀ نیست. ۳) از بعثت موسی÷تا بعثت محمد جبیش از دو هزار سال، و از بعثت عیسی÷با بعثت محمد جحدود ششصد سال می‌باشد.