۱۳- باب: حَجِّ النِّسَاءِ
باب [۱۳]: حج زن‌ها
۸٩۸- عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ ب، قَالَ: لَمَّا رَجَعَ النَّبِيُّ جمِنْ حَجَّتِهِ قَالَ لِأُمِّ سِنَانٍ الأَنْصَارِيَّةِ: «مَا مَنَعَكِ مِنَ الحَجِّ؟»، قَالَتْ: أَبُو فُلاَنٍ، تَعْنِي زَوْجَهَا، كَانَ لَهُ نَاضِحَانِ حَجَّ عَلَى أَحَدِهِمَا، وَالآخَرُ يَسْقِي أَرْضًا لَنَا، قَالَ: «فَإِنَّ عُمْرَةً فِي رَمَضَانَ تَقْضِي حَجَّةً أَوْ حَجَّةً مَعِي» [رواه البخاری: ۱۸۶۳].
۸٩۸- از ابن عباسبروایت است که گفت: چون پیامبر خدا جاز حج خود بر گشتند، برای ام سنان انصاری گفتند:
«چه چیز مانع شد که حج نکردی»؟
گفت: پدر فلانی یعنی: شوهرش دو شتر داشت، بریک شتر خودش به حج رفته بود، و شتر دیگر، زمین ما را آب می‌داد.
فرمودند: «عمره در رمضان، مانند حجی است که با من انجام گرفته باشد» [۲۴۶].
۸٩٩- عَن أَبِي سَعِيدٍ س، وَقَدْ غَزَا مَعَ النَّبِيِّ جثِنْتَيْ عَشْرَةَ غَزْوَةً، قَالَ: أَرْبَعٌ سَمِعْتُهُنَّ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ ج، أَوْ قَالَ: يُحَدِّثُهُنَّ عَنِ النَّبِيِّ جفَأَعْجَبْنَنِي وَآنَقْنَنِي: أَنْ لاَ تُسَافِرَ امْرَأَةٌ مَسِيرَةَ يَوْمَيْنِ لَيْسَ مَعَهَا زَوْجُهَا، أَوْ ذُو مَحْرَمٍ، وَلاَ صَوْمَ يَوْمَيْنِ الفِطْرِ وَالأَضْحَى، وَلاَ صَلاَةَ بَعْدَ صَلاَتَيْنِ بَعْدَ العَصْرِ حَتَّى تَغْرُبَ الشَّمْسُ، وَبَعْدَ الصُّبْحِ حَتَّى تَطْلُعَ الشَّمْسُ، وَلاَ تُشَدُّ الرِّحَالُ إِلَّا إِلَى ثَلاَثَةِ مَسَاجِدَ: مَسْجِدِ الحَرَامِ، وَمَسْجِدِي، وَمَسْجِدِ الأَقْصَى [رواه البخاری: ۱۸۶۴].
۸٩٩- از ابو سعیدسکه در دوازده غزوه با پیامبر خدا جاشتراک نموده بود، روایت است که گفت:
چهار چیز است که آن‌ها را از پیامبر خدا جشنیده‌ام، از آن چیزها خوشم آمده و مورد توجهم قرار گرفت:
اینکه زن در سفری که دو روز راه باشد، نباید بدون شوهر و یا محرم سفر نماید.
اینکه در روز عید فطر و روز عید قربان روزۀ نیست.
اینکه بعد از نماز عصر تا غروب آفتاب، و بعد از نماز فجر تا طلوع آفتاب نمازی نیست.
و اینکه نباید [به قصد ثواب] جهت رفتن به مسجدی به جز از این سه مسجد، آمادگی سفر بگیرد: مسجد الحرام، مسجد من [یعنی: مسجد پیامبر خدا جدر مدینۀ منوره] و مسجد اقصی» [۲۴٧].
[۲۴۶] از احکام و مسائل متعلق به این حدیث آنکه: ۱) عمره کردن در رمضان به اندازۀ حجی که با پیامبر خدا جانجام گرفته باشد، ثواب دارد، و این فضل و رحمتی از طرف خداوند است،﴿ذَٰلِكَ فَضۡلُ ٱللَّهِ يُؤۡتِيهِ مَن يَشَآءُۚ﴾. ۲) گرچه ظاهر حدیث دلالت بر این دارد که عمره جای حج فرضی را می‌گیر، ولی به اتفاق علماء کسی که بر وی حج فرض گردیده است، باید حج را اداء نماید، و عمره جای حج را نمی‌گیرد، و این فرمودۀ پیامبر خدا جبرای بیان ثواب عمرۀ رمضان است، نه برای ادای عمره عوض حج فرضی. [۲۴٧] از احکام و مسائل متعلق به این حدیث آنکه: این حدیث مشتمل بر چهار حکم است: اول: سفر زن بدون محرم: در این مسئله آراء مختلفی وجود دارد، و مشهورترین آن‌ها سه مذهب است: اهل ظاهر، و شعبی و نخعی می‌گویند: زن نباید بدون محرم سفر نماید، خواه سفر دور باشدو خواه نزدیک، امام شافعی و امام مالک ولیث، و اوزاعی می‌گویند: زن می‌تواند بدون محرم درجایی که کمتر از دو روز راه است، بدون محرم سفر نماید، و امام ابو حنیفه و ابو یوسف، و محمد، و ثوری، و اعمش می‌گویند: در جایی که سه روز راه و یا بیشتر از آن است، سفر زن بدون محرم جواز ندارد، و محرم زن بعد از شوهر کسی است که نکاح زن با وی به طور ابد حرام باشد، مانند: پدر، فرزند، برادر، برادرزاده، و امثال این‌ها، و قابل تذکر است که مراد از سفر یک روز و دو روز، و یا سه روز، سفر پیاده است، نه سفری که با وسائل امروزی مانند: موتر (ماشین)، و طیاره وغیره صورت می‌گیرد. دوم: روزه گرفتن روز عید: روزه گرفتن روز عید، چه عید فطر باشد و چه عید قربان، به اتفاق علماء حرام است، و آنچه که مورد اختلاف است این است که اگر کسی نذر کرد که روز عید را روزه بگیرد، آیا نذرش روا است و یا نه؟ در نزد جمهور این نذرش باطل است، و روزه گرفتن آن روز در روز عید و در غیر روز عید بر نذر کننده واجب نیست، و در نزد احناف نذرش منعقد می‌گردد، ولی باید روز عید را روزه نگیرد، و آن روز را در وقت دیگری قضاء بیاورد. سوم: نماز بعد از عصر تا غروب آفتاب، و بعد از فجر تا طلوع آفتاب، حکمتش قبلاً به تفصیل بیان گردید. چهارم: حکم سفر کردن به مسجد دیگری غیر از مسجد الحرام، و مسجد نبوی، و مسجد الأقصی، نیز قبلاً گذشت.