فیض الباری شرح مختصر صحیح البخاری- جلد سوم

۴۲- باب: الصَّدَقَةِ عَلَى مَوَالِي أَزْوَاجِ النَّبِيِّ ج
باب [۴۲]: زکات دادن برای غلامان آزاد همسران پیامبر خدا ج

٧۵۸- عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ ب، قَالَ: وَجَدَ النَّبِيُّ جشَاةً مَيِّتَةً، أُعْطِيَتْهَا مَوْلاَةٌ لِمَيْمُونَةَ مِنَ الصَّدَقَةِ، فَقَالَ النَّبِيُّ ج: «هَلَّا انْتَفَعْتُمْ بِجِلْدِهَا؟» قَالُوا: إِنَّهَا مَيْتَةٌ: قَالَ: «إِنَّمَا حَرُمَ أَكْلُهَا» [رواه البخاری: ۱۴٠۲].

٧۵۸- از ابن عباسبروایت است که گفت: پیامبر خدا جبز مردۀ را دیدند، این بز را کسی برای کنیز آزاد شدۀ میمونه داده بود [٧۲].

فرمودند: «چرا از پوستش استفاده نکردید»؟

گفتند: این خود مرده است.

فرمودند: «از خود مرده تنها خوردنش حرام است» [٧۳].

[٧۲] میمونه همسر پیامبر خدا جبود، کنیزی داشت، و او را آزاد ساخته بود، کسی برای آن کنیز آزاد شده بزی را صدقه داده بود، آن بز مرد، و آن را دور انداختند. [٧۳] از احکام و مسئل متعلق به این حدیث آنکه: در موضوع پاک شدن و یا نشدن حیوان بعد از آش دادن یعنی بعد از (دباغت) آن، هفت مذهب وجود دارد: ۱) جمهور علماء بر این نظر اند که پوست هر حیوانی به استثنای پوست سگ و خوک بعد از آش دادن(دباغت) پاک می‌گردد، و استعمال آن در نماز خواندن و درغیر نماز خواندن، و در استمعال اشیای خشک و تر جواز داد، و فرقی نمی‌کند که این پوست از حیوانی باشد که گوشتش حلال است و یا حرام. ۲) عمر بن خطاب، و فرزندش عبدالله بن عمر، و عائشهشو امام احمد بن حنبل/دریک روایت می‌گویند که: پوست حیوانی که حرام باشد، از هر حیوانی که باشد، به آش دادن(دباغت) پاک نمی‌شود. ۳) اوزاعی و ابن مبارک و ابو ثور رحمهم الله می‌گویند: پوست حلال گوشت به آش دادن(دباغت) پاک می‌شود، ولی پوست غیر حلال گوشت پاک نمی‌شود. ۴) امام ابو حنیفه/می‌گوید: هر پوستی به استثنای پوست خوک به آش دادن(دباغت) پاک می‌شود. ۵) امام مالک/می‌گوید: هر پوستی به آش دادن(دباغت) پاک می‌شود، ولی بیرون آن نه داخل آن، از این جهت استعمال آن در چیزهای خشک مانند گندم و برنج جواز دارد، و در چیزهای تر مانند: روغن و آب جواز ندارد، و نماز خواندن بر آن روا است، ولی پوشیدن آن روا نیست. ۶) اهل ظاهر می‌گویند: هر پوستی بدون استثناء، بیرون و درون آن به آش دادن(دباغت) پاک می‌شود، و دراستعمال چیزهای تر و خشک همگی جواز دارد. ٧) امام ابو یوسف/می‌گوید: انتفاع از پوست خود مرده بدون آش دادن(دباغت) در چیز‌های تر و خشک جواز دارد، و بعضی از شافعیه هم براین نظر اند.