فیض الباری شرح مختصر صحیح البخاری- جلد سوم

۳٠- باب: لَیْسَ عَلَى المُسْلِمِ فِي فَرَسِهِ صَدَقَةٌ
باب [۳٠]: بر اسپ شخص مسلمان زکاتی نیست

٧۴۲- عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ س، قَالَ: قَالَ النَّبِيُّ ج: «لَيْسَ عَلَى المُسْلِمِ فِي فَرَسِهِ وَغُلاَمِهِ صَدَقَةٌ» [رواه البخاری: ۱۴۶۳].

٧۴۲- از ابو هریرهسروایت است که گفت: پیامبر خدا جفرمودند:

«بر شخص مسلمان در اسپ و در غلامش زکاتی نیست» [۴۵].

[۴۵] از احکام و مسائل متعلق به این حدیث آنکه: ۱) نظر به ظاهر این حدیث بسیاری از علماء، و از آن جمله اما شافعی، مالک، احمد، ابو یوسف و محمد رحمهم الله از علمای احناف گفته‌اند که در اسپ زکاتی نیست. ولی اما ابو حنیفه و زفر رحمهم الله و زید بن ثابتساز صحابه گفته‌اند: در اسپی که برای سورای شخصی، و یا برای جهاد باشد زکاتی نیست، ولی اگر برای تناسل باشد، در آن زکات لازم می‌گردد، و دلیل‌شان حدیث طویلی است که مسلم روایت کرده است، و در این حدیث آمده است که پیامبر خدا جفرمودند: «اسپ سه نوع است:... و نوع سوم اسپی است که شخص آن را جهت محترم بودن و تجمل برای خود نگه می‌دارد، و حقی که متعلق به شکم و پشت آن اسپ است در هیچ حالتی فراموش نمی‌کند»، و علاوه بر آن در روایات زیادی آمده است که عمر بن خطابساز اسپ زکات می‌گرفت، از هر اسپی یک دینار. بنابراین کسانی که می‌گویند بر اسپ زکات می‌شود، می‌گویند: صاحب اسپ مخیر است که از هر اسپی یک دینار زکات بدهد، و یا آنکه اسپ را قیمت نماید و از قیمت آن از هر چهل در هم یک درهم زکات بدهد، و از این حدیثی که در آن نفی زکات آمده است چنین جواب می‌دهند که این نفی زکات نسبت به اسپی است که برای سواری و یا برای جهاد باشد، نه برای تناسل. ۲) باید متذکر شد که هر دینار مساوی(۸۵/۴) گرام است، اگر بگوئیم که هر گرام طلا اکنون حدود(چهل درهم) و یا اندک بیشتر قیمت دارد، زکات هر اسپ تقریبا(دوصد) درهم می‌شود. ولی نسبت به اینکه در این عصر و زمان اسپ‌ها از نگاه قیمت و ارزش با هم بسیار متفاوت می‌باشند، به طوری که بعضی از اسپ‌ها خصوصا اسپ‌های مسابقه قیمت آن‌ها به بیش از صد هزار درهم می‌رسد، لذا تعیین یک(دینار) برای همۀ انواع اسپ‌ها با قیمت آن‌ها متناسب نیست. از این جهت گفته می‌توانیم که زکات اسپ باید اکنون به اساس قیمت آن باشد، نه به اساس از هر اسپ یک دینار، یعنی: باید اسپ قیمت شود، و قیمتش به هر اندازه که بود، صاحبش از هر چهل درهم یک درهم زکات بدهد. و اینکه عمرساز هر اسپ یک دینار زکات می‌گرفت، درآن وقت تقریبا اسپ‌ها از نگاه قیمت با هم متقارب بودند، و این اختلاف فاحشی که در قمیت اسپ‌ها در زمان ما وجود دارد، در آن زمان وجود نداشت، والله تعالی أعلم بالصواب.