فیض الباری شرح مختصر صحیح البخاری- جلد سوم

۴۱- باب: هَلْ یَشْتَرِي صَدَقَتَهُ، وَلاَ بَأسَ أَن یَشتَرِي صَدَقَتَه غَیرُه
باب [۴۱]: آیا روا است زکاتش را بخرد؟ ولی اگر شخص دیگری زکات را خرید، باکی نیست

٧۵٧- عَنْ عُمَرَ س، قَالَ: حَمَلْتُ عَلَى فَرَسٍ فِي سَبِيلِ اللَّهِ، فَأَضَاعَهُ الَّذِي كَانَ عِنْدَهُ، فَأَرَدْتُ أَنْ أَشْتَرِيَهُ وَظَنَنْتُ أَنَّهُ يَبِيعُهُ بِرُخْصٍ، فَسَأَلْتُ النَّبِيَّ جفَقَالَ: «لاَ تَشْتَرِي، وَلاَ تَعُدْ فِي صَدَقَتِكَ، وَإِنْ أَعْطَاكَهُ بِدِرْهَمٍ، فَإِنَّ العَائِدَ فِي صَدَقَتهِ كَالعَائِدِ فِي قَيْئِهِ» [رواه البخاری: ۱۴٩٠].

٧۵٧- از عمرسروایت است که گفت: اسپی را به شخصی دادم تا در راه خدا جهاد نماید، ولی او اسپ را ضایع نمود[و طور لازم خدمتش را نکرد]، و می‌خواستم آن اسپ را از نزدش بخرم، زیرا فکر می‌کردم که شاید آن را ارزان بفروشد، [راجع به این موضوع] از پیامبر خدا جپرسیدم، فرمودند:

«آن را مخر، و در صدقۀ خود رجوع مکن، ولو آنکه آن را برایت به یک درهم بدهد، زیرا کسی که به صدقه‌اش رجوع می‌کند، مانند کسی است که به قيء‌اش رجوع می‌کند» [٧۱].

[٧۱] از احکام و مسائل متعلق به این حدیث آنکه: ۱) اگر کسی چیزی را زکات، و یا خیرات، و یا کفاره، و یا بخشش می‌دهد، نباید آن را دوباره پس بگیرد، ولو آنکه بدست آوردن آن از طریق خریدن باشد. ۲) اگر کسی چیزی را صدقه داد، و باز در راه میراث به وی تعلق گرفت، برایش روا است، زنی نزد پیامبر خدا جآمد و گفت: یا رسول الله! کنیزی را برای مادرم صدقه دادم، و او اکنون مرده است، پیامبر خدا جفرمودند: به مزد خود رسیدی، و از راه میراث برای تو رسیده است. ۳) عدۀ از علماء براین نظر‌اند که اگر صدقۀ را که شخص برای فقیر داده است، شخص دیگری از وی خرید، و یا فقیر برایش بخشش داد، در این حالت خریدن آن برای صاحب اصلی آن جواز دارد، زیرا در این حالت صدقه‌اش گفته نمی‌شود، و گرچه تنزه کردن از آن بهتر است.