۲- باب: الرَّیَّانُ لِلصَّائِمِینَ
باب [۲]: (ریَّان) برای روزه داران است
٩۲٠- عَنْ سَهْلٍ س، عَنِ النَّبِيِّ ج، قَالَ: إِنَّ فِي الجَنَّةِ بَابًا يُقَالُ لَهُ الرَّيَّانُ، يَدْخُلُ مِنْهُ الصَّائِمُونَ يَوْمَ القِيَامَةِ، لاَ يَدْخُلُ مِنْهُ أَحَدٌ غَيْرُهُمْ، يُقَالُ: أَيْنَ الصَّائِمُونَ؟ فَيَقُومُونَ لاَ يَدْخُلُ مِنْهُ أَحَدٌ غَيْرُهُمْ، فَإِذَا دَخَلُوا أُغْلِقَ فَلَمْ يَدْخُلْ مِنْهُ أَحَدٌ [رواه البخاری: ۱۸٩۶].
٩۲٠- از سهلساز پیامبر خدا جروایت است که فرمودند:
«در بهشت دروازه‌ای است که برایش (ریَّان) می‌گویند، روزه داران در روز قیامت از آن دروازه داخل می‌شوند، و به غیر از آن‌ها هیچ کس دیگری از آن دروازه داخل نمی‌شود».
«گفته می‌شود که روزه داران کجا هستند؟ آن‌ها می‌ایستند، و هیچ کسی جز آن‌ها از آن دروازه داخل نمی‌شود.
و چون داخل بهشت شدند، آن دروازه بسته می‌شود، و هیچ کس دیگری از آن داخل نمی‌شود» [۲٧۱].
٩۲۱- عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ س، أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ج، قَالَ: مَنْ أَنْفَقَ زَوْجَيْنِ فِي سَبِيلِ اللَّهِ، نُودِيَ مِنْ أَبْوَابِ الجَنَّةِ: يَا عَبْدَ اللَّهِ هَذَا خَيْرٌ، فَمَنْ كَانَ مِنْ أَهْلِ الصَّلاَةِ دُعِيَ مِنْ بَابِ الصَّلاَةِ، وَمَنْ كَانَ مِنْ أَهْلِ الجِهَادِ دُعِيَ مِنْ بَابِ الجِهَادِ، وَمَنْ كَانَ مِنْ أَهْلِ الصِّيَامِ دُعِيَ مِنْ بَابِ الرَّيَّانِ، وَمَنْ كَانَ مِنْ أَهْلِ الصَّدَقَةِ دُعِيَ مِنْ بَابِ الصَّدَقَةِ، فَقَالَ أَبُو بَكْرٍ س: بِأَبِي أَنْتَ وَأُمِّي يَا رَسُولَ اللَّهِ مَا عَلَى مَنْ دُعِيَ مِنْ تِلْكَ الأَبْوَابِ مِنْ ضَرُورَةٍ، فَهَلْ يُدْعَى أَحَدٌ مِنْ تِلْكَ الأَبْوَابِ كُلِّهَا، قَالَ: «نَعَمْ وَأَرْجُو أَنْ تَكُونَ مِنْهُمْ» [رواه البخاری: ۱۸٩٧].
٩۲۱- از ابو هریرهسروایت است که پیامبر خدا جفرمودند:
«کسی که دو چیز در راه خدا خیرات داده باشد [۲٧۲]، از دروازۀ‌های بهشت برایش ندا می‌شود که: ای بندۀ خدا! این دروازه بهتر است، [از این دروازه داخل شو]».
«پس کسی که از اهل نماز باشد، از دروازۀ اهل نماز دعوت می‌شود، و اگر از اهل جهاد باشد، از دروازۀ اهل جهاد دعوت می‌شود، و اگر از اهل روزه باشد از دروازۀ (ریَّان)، دعوت می‌شود، و اگر از اهل زکات باشد از دوازۀ اهل زکات دعوت می‌شود».
ابو بکرسگفت: یا رسول الله! پدر و مادرم فدای شما! چه ضرور است که کسی از همۀ آن دروازه‌ها دعوت می‌شود؟ و آیا کسی هست که از همۀ آن دروازه‌ها از وی دعوت به عمل آید؟
فرمودند: «بلی! و امیدوارم که تو از جملۀ همان کسان باشی» [۲٧۳].
٩۲۲- عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ س، أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ج، قَالَ: «إِذَا جَاءَ رَمَضَانُ فُتِحَتْ أَبْوَابُ الجَنَّةِ» [رواه البخاری: ۱۸٩۸].
٩۲۲- و از ابو هریرهسروایت است که گفت: پیامبر خدا جفرموند: «وقتی که رمضان می‌آید، درهای بهشت گشوده می‌شود» [۲٧۴].
٩۲۳- وَفِي روایَةِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «إِذَا دَخَلَ شَهْرُ رَمَضَانَ فُتِّحَتْ أَبْوَابُ السَّمَاءِ، وَغُلِّقَتْ أَبْوَابُ جَهَنَّمَ، وَسُلْسِلَتِ الشَّيَاطِينُ» [رواه الببخاری: ۱۸٩٩].
٩۲۳- و در روایت دیگری از ابو هریرهسروایت است که گفت: پیامبر خدا جفرمودند: «وقتی که ماه رمضان داخل شود، درهای آسمان گشوده می‌شود، و درهای دوزخ بسته می‌گردد، و شیاطین به زنجیر کشیده می‌شوند» [۲٧۵].
[۲٧۱] از احکام و مسائل متعلق به این حدیث آنکه: ۱) در بهشت طوری که در احادیث آتی می‌آید، دروازه‌های فراوانی است، از آن جمله دروازۀ نماز، دروازۀ زکات، دروازۀ حج، دروازۀ جهاد، دروازۀ محمد جکه بنام (در رحمت) یاد می‌شود، و غیره، و این دروازه‌ها در داخل درهای هشتگانۀ اصلی کلان قرار دارند، که تفصیل آن در احادیث آتی خواهد آمد. ۲) این فضیلت برای روزه دارانی است که در روزۀ خود مرتکب کار بدی از غیبت و جنگ و جدل و غیره نشده باشند، ورنه مسلمانان همگی به طور عموم روزه‌دار هستند، و در این صورت برای این اختصاص وجهی دانسته نمی‌شود. [۲٧۲] مثلاً: دو دینار را و یا دو گوسفند را و یا دو لباس را و امثال این‌ها و یا دو چیز مختلف را مانند: یک دینار و یک گوسفند را و یا یک گوسفند و یک لباس را و امثال این‌ها. [۲٧۳] از احکام و مسائل متعلق به این حدیث آنکه: ۱) کسی که در راه خدا نفقه و خیرات می‌دهد، جهت داخل شدن به بهشت، از چندین درواز برایش دعوت می‌شود، ولی کسی که همۀ اعمال نیک را انجام می‌دهد، در وقت داخل شدن به بهشت، از همان دروازۀ از وی دعوت به عمل می‌آید، که عمل مربوط به آن را از دیگر اعمال نیک بهتر، و شایسته تر، و بیشتر انجام داده باشد. ۲) معنی این قول ابو بکر صدیقسکه گفت: (یا رسول الله! پدر و مادرم فدای شما! چه ضرور است که کسی ازهمۀ آن دروازه‌ها دعوت شود) این است که: چون مقصود داخل شدن به بهشت است، و این مقصود از همان یک دروازه حاصل می‌شود، پس چه لازم است که از وی از همۀ آن دروازه‌ها دعوت به عمل آید؟ جواب این سؤال به طور ضمنی از کلام پیامبر خدا جدانسته می‌شود، و آن این است که: این ندا کردن جهت اکرام و عزت و علو مرتبت است، و کسی چون تو می‌خواهد که به مرتبۀ رسیده باشد که از همۀ آن دروازه‌ها برایش ندا شود. ۳) چون امید از پیامبر خدا جمتحقق الوقوع است، بنابراین ابو بکر صدیقسبه شهادت پیامبر خدا جکسی است که از وی در وقت داخل شدن به بهشت، از همۀ دروازه‌های اعمال نیک، دعوت به عمل می‌آید. ۴) خلاصۀ این حدیث آنکه: هرکس که نوع بهتری از عبادت را انجام داده باشد، در وقت داخل شدن به بهشت، از همان دروازه از وی دعوت به عمل می‌آید، مثلاً: اگر کسی که همۀ اعمال خیر را انجام داده باشد، ولی نماز خواندنش از دیگر اعمالش بهتر باشد، در وقت داخل شدن به بهشت از دروازهۀ نماز از وی دعوت به عمل می‌آید، و اگر روزه‌اش بهتر باشد، از دروازۀ روزه، یعنی از دروازۀ (ریَّان)، و اگر زکاتش بهتر باشد، از دروازۀ زکات، و اگر اخلاقش بهتر باشد، از دروازۀ حسن خلق، و همچنین هر عمل نیک دیگری. ۵) اینکه کسی پیدا شود که تمام اعمال نیکش در عالی‌ترین مرتبه قرار داشته باشد، و از همۀ دروازه‌ها از وی دعوت به عمل آید، وجودش نادر است، وکسی که به نص حدیث نبوی به این مرتبه رسیده و همۀ اعمالش در درجۀ کمال قرار دارد، ابو بکر صدیقساست، و این فضیلتی است که بالاتر از آن فضیلتی نیست. [۲٧۴] از احکام و مسائل متعلق به این حدیث آنکه: احتمال دارد که مراد از گشوده شدن درهای بهشت، گشوده شدن حقیقی آن‌ها باشد، و احتمال دارد که مراد از آن این باشد که خداوند متعال دراین ماه، بندگان خود را به اعمالی موفق می‌سازد که مستوجب دخول بهشت شوند، زیرا این ماه، ماه صیام و قیام، ماه تراویح و تلاوت قرآن، ماه شب قدر و اعتکاف، ماه نزول ملائکه و نزول قرآن، ماه صدقات و تبرعات و ماه دیگر اعمال نیک است، و به این اساس در این ماه، کارهای انجام می‌پذیرد که مستوجب باز شدن درهای بهشت می‌گردد. [۲٧۵] از احکام و مسائل متعلق به این حدیث آنکه: ۱) در مستدرک حاکم به روایت از ابو هریره این هم آمده است که: «و گناهان در این ماه آمرزیده می‌شود، مگر گناه کسی که نخواسته باشد، کسی از ابو هریره پرسید: کیست که نخواهد گناهش آمرزیده شود؟ گفت: کسی که از خداوند [در این ماه] طلب آمرزش نکند». ۲) مراد از گشوده شدن درهای آسمان، گشوده شدن درهای بهشت است، زیرا طوری که در احادیث دیگری آمده است بهشت در آسمان قرار دارد، وسقف آن عرش رحمن است. ۳) مراد از بسته شدن درهای دوزخ، بسته شدن آن‌ها نسبت به بندگان روزه‌دار است، که اعمال نیک‌شان زیاد، و اعمال بدشان کم می‌شود، و چون﴿إِنَّ ٱلۡحَسَنَٰتِ يُذۡهِبۡنَ ٱلسَّئَِّاتِۚ﴾ثابت است، آن اندک گناهان بدشان نیز عفو می‌گردد، بنابراین درهای دوزخ نسبت به آن‌ها بسته می‌شود، ولی نسبت به کسانی که در این ماه روزه نمی‌گیرند، و مانند ماه‌های دیگر مرتکب معاصی و اعمال بد می‌گردند، درهای دوزخ نسبت به آن‌ها باز بوده و بسته نمی‌شود. ۴) مراد از به زنجیر کشیده شدن شیاطین، به زنجیر کشیده شدن شیاطین نسبت به روزه داران حقیقی است، که با مراعات آداب روزه، و انجام اعمال نیک، شیاطین را از خود ناامید ساخته و دست و پای آن‌ها را می‌بندند، نه کسانی که در وقت روزه داشتن، تحت تاثیر شیطان قرار گرفته و با این و آن به جنگ و جدل، و بدگوئی و دشنام، و یا غیبت و سخنان بد، و یا حرام خواری و امثال این کارها می‌پردازند.