فیض الباری شرح مختصر صحیح البخاری- جلد سوم

۵۴- باب: مَنْ یُصَلِّي الْفَجْرَ بِجَمْعٍ
باب [۵۴]: کسی که نماز صبح را به مزدلفه می‌خواند

۸۳۶- عَن عَبْدِ اللَّهِ س: أَنَّهُ قَدِمَ جَمْعًا، فَصَلَّى الصَّلاَتَيْنِ كُلَّ صَلاَةٍ وَحْدَهَا بِأَذَانٍ وَإِقَامَةٍ، وَالعَشَاءُ بَيْنَهُمَا، ثُمَّ صَلَّى الفَجْرَ حِينَ طَلَعَ الفَجْرُ، قَائِلٌ يَقُولُ: طَلَعَ الفَجْرُ، وَقَائِلٌ يَقُولُ: لَمْ يَطْلُعِ الفَجْرُ، ثُمَّ قَالَ: إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ جقَالَ: «إِنَّ هَاتَيْنِ الصَّلاَتَيْنِ حُوِّلَتَا عَنْ وَقْتِهِمَا، فِي هَذَا المَكَانِ، المَغْرِبَ وَالعِشَاءَ، فَلاَ يَقْدَمُ النَّاسُ جَمْعًا حَتَّى يُعْتِمُوا، وَصَلاَةَ الفَجْرِ هَذِهِ السَّاعَةَ»، ثُمَّ وَقَفَ حَتَّى أَسْفَرَ، ثُمَّ قَالَ: لَوْ أَنَّ أَمِيرَ المُؤْمِنِينَ أَفَاضَ الآنَ أَصَابَ السُّنَّةَ، فَمَا أَدْرِي: أَقَوْلُهُ كَانَ أَسْرَعَ أَمْ دَفْعُ عُثْمَانَ س، فَلَمْ يَزَلْ يُلَبِّي حَتَّى رَمَى جَمْرَةَ العَقَبَةِ يَوْمَ النَّحْرِ [رواه البخاری: ۱۶۸۳].

۸۳۶- از عبد الله [بن مسعود]سروایت است که وی به مزدلفه آمد، و دو نمازی را که در آن‌جا خوانده می‌شود، [یعنی: نماز مغرب و نماز عشاء] هر نمازی را که به یک اذان و یک اقامت اداء نمود، و نان شب را در بین آن دو نماز صرف کرد.

بعد از آن هنگامی که فجر طلوع کرد، نماز فجر را اداء نمود، کسی می‌گفت که: فجر طلوع کرده است، و کسی می‌گفت که: طلوع نکرده است.

بعد از آن [راوی] گفت که: پیامبر خدا جفرمودند: این دو نماز، یعنی: نماز مغرب و نماز عشاء، در این مکان از وقت خود تغییر می‌کند، و تا وقتی که تاریک نمی‌شود نباید مردم به مزدلفه بیایند، و وقت نماز فجر، همین وقت است» [۱٧۳].

عبد اللهسبعد از آن، وقوف نمود تا آنکه روز روشن شد، بعد از آن گفت: اگر امیرالمؤمنین [عثمانس]حالا حرکت نماید، موافق سنت عمل کرده است [۱٧۴].

[راوی می‌گوید] نمی‌دانم گفتۀ او زودتر بود، یا حرکت کردن عثماتسو [عبد الله بن مسعودس]تا وقت زدن جمرۀ عقبه در روز عید، به طور مستمر تلبیه می‌گفت [۱٧۵].

[۱٧۳] یعنی همان وقت عادی آن است که بعد از طلوع فجر باشد. [۱٧۴] یعنی: موافق سنت پیامبر خدا جعمل نموده است، و این بر خلاف عادت اهل جاهلیت است که از مزدلفه بعد از طلوع آفتاب حرکت می‌کردند. [۱٧۵] از احکام و مسائل متعلق به این حدیث آنکه: ۱) تلبیه گفتن حاجی باید تا وقت زدن جمرۀ عقبه در روز (نحر) ادامه یابد. ۲) تلبیه گفتن عمره کننده در نزد احناف تا وقت استلام حجر الأسود ادامه می‌یابد.