فیض الباری شرح مختصر صحیح البخاری- جلد سوم

٧۳- باب: طَوَافِ الْوَدَاعِ
باب [٧۳]: طواف وداع

۸۵۸- عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ بقَالَ: «أُمِرَ النَّاسُ أَنْ يَكُونَ آخِرُ عَهْدِهِمْ بِالْبَيْتِ، إِلَّا أَنَّهُ خُفِّفَ عَنِ الحَائِضِ» [رواه البخاری: ۱٧۵۵].

۸۵۸- از ابن عباسبروایت است که گفت: مردم امر شدند که آخرین کارشان [در حج] طواف به خانۀ کعبه باشد، [و البته امر کننده پیامبر خدا جبودند] ولی این طواف از زنان حائض ساقط گردید [۱٩٩].

۸۵٩- عَن أَنَسَ بْنَ مَالِكٍ س: «أَنَّ النَّبِيَّ جصَلَّى الظُّهْرَ، وَالعَصْرَ، وَالمَغْرِبَ، وَالعِشَاءَ، ثُمَّ رَقَدَ رَقْدَةً بِالْمُحَصَّبِ، ثُمَّ رَكِبَ إِلَى البَيْتِ، فَطَافَ بِهِ» [رواه البخاری: ۱٧۵۶].

۸۵٩- از انس بن مالکسروایت است که: پیامبر خدا جنماز ظهر و عصر و مغرب و عشاء را خواندند، بعد از آن اندک وقتی در (محصب) استراحت کردند، بعد از آن سوار شدند و به طرف خانۀ کعبه رفتند و طواف کردند [۲٠٠].

[۱٩٩] از احکام و مسائل متعلق به این حدیث آنکه: ۱) طواف وداع واجب است، و از ترک آن (دم) لازم می‌گردد. ۲) درنزد احناف بر شخصی که در مکه و در داخل مواقیت سکونت دارد، طواف وداع واجب نیست. ۳) کسی که طواف وداع را انجام داد، اگر مدتی در مکه می‌ماند، در وقت خارج شدن از مکه، دوباره طواف کردن بر وی لازم نیست. ۴) کسی که بدون طواف از مکه خارج گردید، اگر پیش از رسیدن به میقات برگشت و طواف وداع را انجام داد، چیزی بر وی لازم نمی‌گردد، و اگر از میقات گذشته بود، خواه برگردد و خواه برنگردد، بر وی (دم) لازم می‌گردد. ۵) اگر همراهان زن حائض می‌رفتند، و او در مکه باقی مانده نمی‌توانست، طواف ودعا از وی ساقط می‌گردد. ۶) طواف وداع برای عمره کننده، و بر کسی که حج فوتی را اداء می‌کند، در نزد اکثر علماء واجب نیست. [۲٠٠] از احکام و مسائل متعلق به این حدیث آنکه: مراد از طواف، طواف وداع است، و نماز خواندن پیامبر خدا جدر محصب، در روزی بود که از منی برمی‌گشتند، و (محصب): میدان ریگزاری بود بین مکه و منی نزدیک مقبرۀ معلی، و نزول حجاج در این‌جا از مناسک حج نیست، و امری مستحب است، و البته فعلاً این میدان وجود ندارد، و ساختمان‌های بلند و سرک‌های (جاده‌های) جای آن را گرفته است.