فیض الباری شرح مختصر صحیح البخاری- جلد سوم

۱٠- باب: الدُّخُولِ بِالعَشِيِّ
باب [۱٠]: آمد از سفر، به شب

۸٧۵- عَنْ أَنَسٍ س، قَالَ: «كَانَ النَّبِيُّ جلاَ يَطْرُقُ أَهْلَهُ، كَانَ لاَ يَدْخُلُ إِلَّا غُدْوَةً أَوْ عَشِيَّةً» [رواه البخاری: ۱۸٠٠].

۸٧۵- از انسسروایت است که گفت: پیامبر خدا ج[هنگام باز گشت از سفر] شب به خانۀ خود داخل نمی‌شدند، بلکه پیش از زوال و یا اول شب می‌آمدند [۲۱۶].

۸٧۶- عَنْ جَابِرٍ س، قَالَ: «نَهَى النَّبِيُّ جأَنْ يَطْرُقَ أَهْلَهُ لَيْلًا» [رواه البخاری: ۱۸٠۱].

۸٧۶- از جابرسروایت است که گفت: پیامبر خدا جاز اینکه شخص [در وقت بازگشتن از سفر] شب به نزد خانواده‌اش برگردد، نهی کردند [۲۱٧].

[۲۱۶] از احکام و مسائل متعلق به این حدیث آنکه: مسافر نباید شب از سفر برگردد، زیرا احتمال دارد که همسرش در این وقت در حالتی باشد که سبب تنفر شوهرش از وی گردد، از این جهت باید در وقتی به خانه‌اش داخل شود که زن از آمدن شوهر اطلاع یافته و بتواند به شکل مناسبی از وی استقبال نماید، ولی چون در این عصر، انسان به آسانی می‌تواند از وقت آمدن خود برای اهل و فامیلش اطلاع بدهد، و آن‌ها برای آمدنش آمدگی بگیرند، لذا آمدنش در این صورت در شب، مانعی ندارد، زیرا علت منع منتفی گردیده است، و طوری که علماء اصول می‌گویند: حکم با علت خود ارتباط دارد، هر وقت که علت موجود باشد، حکم موجود است، و هروقت که علت منتفی گردد، حکم به خودی خود نیز منتفی می‌گردد. [۲۱٧] از احکام و مسائل متعلق به این حدیث آنکه: ۱) نهی در این‌جا تنزیه است، نه برای تحریم، یعنی: داخل شدن به خانه در شب، هنگام بازگشتن از سفر، مکروه است نه حرام. ۲) چون این حکم تعبدی نیست که علت آن را درک کرده نتوانیم، بنابراین حکمش مانند حکم حدیث سابق است که هم اکنون ذکر نمودیم، یعنی: اگر کسی از آمدن خود برای خانواده‌اش اطلاع می‌دهد، و یا آن‌ها از آمدنش اطلاع دارند، و برایش آمادگی گرفته‌اند، آمدنش از سفر در شب، مانعی ندارد، و حتی اکنون که وقت حرکت وسائل سفر در بسیاری از حالات از اختیار مسافر خارج است، اگر به حرفیت این حدیث عمل نمائیم، سبب مشقت بسیار برای خود و دیگران می‌شویم.