فیض الباری شرح مختصر صحیح البخاری- جلد سوم

۳۲- باب: مَنْ کَبَّرَ فِي نَوَاحِي الکَعْبَةِ
باب [۳۲]: کسی که در اطراف خانۀ کعبه تکبیر گفت

۸۱٠- عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ بقَالَ: إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ جلَمَّا قَدِمَ أَبَى أَنْ يَدْخُلَ البَيْتَ وَفِيهِ الآلِهَةُ، فَأَمَرَ بِهَا فَأُخْرِجَتْ، فَأَخْرَجُوا صُورَةَ إِبْرَاهِيمَ، وَإِسْمَاعِيلَ فِي أَيْدِيهِمَا الأَزْلاَمُ، فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «قَاتَلَهُمُ اللَّهُ، أَمَا وَاللَّهِ لَقَدْ عَلِمُوا أَنَّهُمَا لَمْ يَسْتَقْسِمَا بِهَا قَطُّ». فَدَخَلَ البَيْتَ، فَكَبَّرَ فِي نَوَاحِيهِ، وَلَمْ يُصَلِّ فِيهِ [رواه البخاری: ۱۶٠۱].

۸۱٠- از ابن عباسبروایت است که گفت: هنگامی که پیامبر خدا جبه مکه آمدند، نسبت به وجود بت‌ها، از داخل شدن به خانۀ کعبه خود داری نمودند، و به امر ایشان بت‌ها را از خانه خارج ساختند، و تمثال ابراهیم و اسماعیل علیهما السلام را در حالی که در دست آن‌ها (ازلام) بود بیرون کردند.

پیامبر خدا جفرمودند: «خداوند ایشان را [یعنی: مشرکین قریش را] بکشد، به خداوند سوگند که آن‌ها خوب می‌دانستند که [ابراهیم و اسماعیل علیهما السلام] هرگز به (ازلام) استقسام [یعنی: طلب قسمت و سر نوشت] نمی‌کردند».

بعد از آن پیامبر خدا جبه خانه داخل شدند، و در اطراف خانه تکبیر گفتند، و در آن‌جا نماز نخواندند [۱۴۵].

[۱۴۵] از احکام و مسائل متعلق به این حدیث آنکه: ۱) ازلام عبارت از چوبهائی بود که در بعضی از آن‌ها نوشته شده بود (بکن)، و در بعضی از آن‌ها نوشته شده بود (مکن) و کسی که می‌خواست به کاری اقدام ورزد، یکی از آن چوب‌ها را برمی‌داشت، و موافق به آن عمل می‌کرد. ۲) در حدیث دیگری در بخاری و در غیر آن به روایت بلالسآمده است که پیامبر خدا جدرخانه نماز خواندند، و سبب اختلاف روایات آن است که: هر کدام از صحابه چشم دید خود را گفته است، بلالسچون دیده است که پیامبر خدا جدر خانه نماز خوانده‌اند، از خواندن نماز ایشان خبر داده است، و چون ابن عباسبحدیث را از برادرش فضل روایت می‌کند، و فضل پیامبر خدا جرا ندیده است که در داخل خانه نماز خوانده باشند، گفته است که نماز نخوانده‌اند، زیرا فضل در آن وقت با پیامبر خدا جدر داخل خانه نبود، و سبب دیگر آنکه: حدیث بلال خبر از دخول پیامبر خدا جبه خانۀ کعبه در وقت فتح مکه می‌دهد، که دراین وقت در خانه نماز خواندند، و حدیث ابن عباس خبر از داخل شدن پیامبر خدا جبه خانۀ کعبه در حجة الوداع می‌دهد، که در این وقت در خانه نماز نخواندند.