فیض الباری شرح مختصر صحیح البخاری- جلد سوم

۵۵- باب: إِثْمِ مَنْ بَاعَ حُرًّا
باب [۵۵]: گناه کسی که شخص آزادی را می‌فروشد

۱٠۴۶- عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ س، عَنِ النَّبِيِّ ج، قَالَ: قَالَ اللَّهُ: ثَلاَثَةٌ أَنَا خَصْمُهُمْ يَوْمَ القِيَامَةِ: رَجُلٌ أَعْطَى بِي ثُمَّ غَدَرَ، وَرَجُلٌ بَاعَ حُرًّا فَأَكَلَ ثَمَنَهُ، وَرَجُلٌ اسْتَأْجَرَ أَجِيرًا فَاسْتَوْفَى مِنْهُ وَلَمْ يُعْطِ أَجْرَهُ [رواه البخاری: ۲۲۲٧].

۱٠۴۶- از ابو هریرهساز پیامبر خدا جروایت است که فرمودند: «خداوند متعال می‌فرماید: سه گروه‌اند که در قیامت من خصم آن‌ها می‌باشم.

کسی که به من سوگند می‌خورد و سپس نقض عهد می‌کند.

کسی که شخصی آزادی را می‌فروشد و پولش را می‌خورد.

و کسی که شخصی را مزدور می‌کند، و از کارش استفاده می‌نماید و مزدش را نمی‌دهد» [۴۲٠].

[۴۲٠] از احکام و مسائل متعلق به این حدیث آنکه: ۱) این حدیث، حدیث قدسی است، زیرا پیامبر خدا جنسبت آن را به ذات باری تعالی داده‌اند. ۲) این سه گروهی که در حدیث از آن‌ها یاد شده است، در قیامت به شدیدترین عذابی گرفتار اند، گروه اول به سبب آنکه هتک حرمت نام خدا را کرده است، گروه دوم به سبب آنکه حق آزادی یک انسانی را از وی سلب کرده است، و گروه سوم به سبب آنکه حق انسانی را پا مال کرده و برایش نداده است. ۳) اگر شخص آزادی به رضایت خود، خودش را فروخت، اگر گفته بود که من آزادم هستم ولی خود را می‌فروشم، فروختنش جواز نداشته و باطل است، و اگر گفته بود که غلام هستم، و در نزد بعضی از علماء بیعش نافذ می‌گردد، گویند در زمان عمرسشخصی به همین طریق خود را فروخته بود، عمرسحکم کرد که این شخص قرار اعتراف خودش غلام است، و پول قیمتش را به بیت المال تحویل کرد.