فیض الباری شرح مختصر صحیح البخاری- جلد سوم

۱۱- باب: الحَجِّ وَالنُّذُورِ عَنِ المَیِّتِ وَالرَّجُلُ یَحُجُّ عَنِ المَرْأَةِ
باب [۱۱]: حج و نذر از مرده، و مردی که از طرف زن حج می‌کند

۸٩۶- عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ ب، أَنَّ امْرَأَةً مِنْ جُهَيْنَةَ، جَاءَتْ إِلَى النَّبِيِّ ج، فَقَالَتْ: إِنَّ أُمِّي نَذَرَتْ أَنْ تَحُجَّ فَلَمْ تَحُجَّ حَتَّى مَاتَتْ، أَفَأَحُجُّ عَنْهَا؟ قَالَ: «نَعَمْ حُجِّي عَنْهَا، أَرَأَيْتِ لَوْ كَانَ عَلَى أُمِّكِ دَيْنٌ أَكُنْتِ قَاضِيَةً؟ اقْضُوا اللَّهَ فَاللَّهُ أَحَقُّ بِالوَفَاءِ» [رواه البخاری: ۱۸۵۲].

۸٩۶- از ابن عباسبروایت است که زنی از قبیلۀ (جهینَه) نزد پیامبر خدا جآمد و گفت: مادرم نذر کرده بود که حج کند، [ولی] تا وقتی که مُرد حج نکرد، آیا از عوض او حج کنم؟

فرمودند: «بلی! از عوض او حج کن، آیا اگر مادرت قرضدار می‌بود، قرضش را اداء می‌کردی؟ قرض خدا را هم اداء کن، ادای قرض خدا لازم‌تر است» [۲۴۴].

[۲۴۴] از احکام و مسائل متعلق به این حدیث آنکه: ۱) امام شافعی با استناد به این حدیث می‌گوید: مردۀ که بر ذمه‌اش حج، کفاره، و یا نذری است، باز ماندگانش باید آن را اداء کنند، و امام ابو حنیفه/ادای این چیزها را لازم نمی‌داند، و می‌گوید ادای این چیزها برای بازماندگانش مستحب است، یعنی: اگر این چیزها را اداء کردند، کار خوبی کرده‌اند ورنه از ترک آن‌ها مؤاخذه نخواهند بود. ۲) زن می‌تواند عوض مادر خود، از حج نذری‌اش حج نماید. ۳) حج عوضی مرد از زن، و حج عوضی زن از مرد جواز دارد. ۴) اثبات احکام از طریق قیاس، مشروع است. ۵) مستحب است که مفتی دلیل مسئله را برای کسی که از وی فتوی می‌خواهد، بیان نماید.