۲۶- باب: مَنْ مَاتَ وَعَلَیْهِ صَوْمٌ
باب [۲۶]: کسی که بمیرد و قرضدار روزه باشد
٩۴٩- عَنْ عَائِشَةَ ل، أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ج، قَالَ: «مَنْ مَاتَ وَعَلَيْهِ صِيَامٌ صَامَ عَنْهُ وَلِيُّهُ» [رواه البخاری: ۱٩۵۲].
٩۴٩- از عائشهلروایت است که پیامبر خدا جفرمودند: «کسی که بمیرد، و بر وی روزۀ باشد، (ولی امرش) از عوض وی روزۀ بگیرد» [۳٠۱].
٩۵٠- عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ ب، قَالَ: جَاءَ رَجُلٌ إِلَى النَّبِيِّ ج، فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّ أُمِّي مَاتَتْ وَعَلَيْهَا صَوْمُ شَهْرٍ أَفَأَقْضِيهِ عَنْهَا؟ قَالَ: نَعَمْ، قَالَ: فَدَيْنُ اللَّهِ أَحَقُّ أَنْ يُقْضَى [رواه البخاری: ۱٩۵۳].
٩۵٠- از ابن عباسبروایت است که گفت: شخصی نزد پیامبر خدا جآمد و گفت: یا رسول الله! مادرم فوت شده است، و یک ماه روزه قرضدار است، آیا [روا است که] از طرف او قضا بیاورم؟
فرمودند: «بلی! قرض خداوند به قضاء آوردن سزاوارتر است» [۳٠۲].
[۳٠۱] از احکام و مسائل متعلق به این حدیث آنکه: ۱) مراد از (ولی امر) میت، ورثه و یا اقاربش می‌باشند. ۲) در موضوع روزه گرفتن از میت نظریات مختلفی وجود دارد: اصحاب حدیث با استناد به این حدیث می‌گویند: اگر کسی مرد، و بر ذمه‌اش روزۀ بود، باید ولی امرش عوضش روزه بگیرد، امام ابو حنیفه، شافعی و مالک و زهری رحمهم الله می‌گویند: اگر میت وصیت کرده بود، (ولی امرش) عوضش صدقه بدهد، و صدقۀ که لازم می‌شود، در نزد امام ابو حنیفه/عوض هر روز روزۀ قضائی، نیم صاع گندم، و در نزد دیگران عوض هر روز ربع صاح گندم است، و اگر وصیت نکرده بود، صدقه دادن لازم نیست. و در جواب از حدیث عائشهلمی‌گویند که خود عائشهلبر خلاف این حدیث فتوی داده است، و این دلالت بر آن دارد که این حدیث در نزد وی منسوخ است، ورنه مقام صحابه بالاتر از آن است که حدیثی را روایت کند، و بر خلاف آن عمل کند و یا فتوی بدهد. [۳٠۲] از احکام و مسائل متعلق به این حدیث آنکه: اختلاف در این حدث مانند اختلاف در حدیث سابق است، و جواب از آن نیز مانند جواب از حدیث سابق است، یعنی: ابن عباسبکه راوی حدیث است، بر خلاف این حدیث فتوی داده است، و فتوی دادنش بر خلاف روایتش، دلالت بر اطلاعش از نسخ حدیث دارد، ورنه مقام و منزلتش احتمال مخالفت با حدیث را برایش نمی‌دهد.